اتومبیل‌دزدی بزرگ (سری)
اتومبیل‌دزدی بزرگ (به انگلیسی: Grand Theft Auto) نام یک سری بازی ساخته شده توسط دیو جونز و سپس توسط دن هاوسر و سم هاوسر است. این بازی توسط راک‌استار نورث توسعه یافته و توسط راک‌استار گیمز منتشر شده‌است.
اتومبیل‌دزدی بزرگ (بازی ویدئویی)
اتومبیل‌دزدی بزرگ (به انگلیسی: Grand theft auto) اولین بازی از سری بازی‌های اتومبیل‌دزدی بزرگ است که در سبک اکشن-ماجراجویی جهان باز و در سال ۱۹۹۷ توسط دی‌ام‌ای دیزاین (که امروزه با نام راک‌استار نرت می‌شناسیم) منتشر شده است. این بازی به بازیکن اجازه میدهد که نقش یک تبهکار را ایفا کند که آزادانه در یک شهر بزرگ پرسه می‌زند و ماموریت‌های مختلفی مانند دزدی از بانک، قتل و جرائم دیگر را انجام میدهد.
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۲
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۲ (به انگلیسی: Grand Theft Auto 2) یک بازی رایانه‌ای از سری اتومبیل‌دزدی بزرگ است که در سال ۱۹۹۹ برای پلی‌استیشن و ویندوز روانه بازار شد.
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۳
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۳ (به انگلیسی: Grand Theft Auto III) یک بازی رایانه‌ای در سبک گیم‌پلی غیرخطی است که توسط شرکت راک‌استار گیمز طراحی و ساخته شد. این بازی در سری بازی‌های مشهور و پرفروش اتومبیل‌دزدی بزرگ قرار دارد. نخستین انتشار این بازی، در ۲۲ اکتبر ۲۰۰۱ انجام شد.
داستان‌های این بازی در یک شهر ساختگی با نام شهر آزادی رخ میدهد که اقتباسی از شهر نیویورک میباشد.این بازی یکی از اولین بازی های 3D بود و به نوعی انقلابی در سبک OPEN WORLD و صنعت بازی سازی انجام داد
اتومبیل دزدی بزرگ: وایس سیتی
اتومبیل‌دزدی بزرگ: وایس سیتی (به انگلیسی: Grand Theft Auto: Vice City)چهارمین بازی رایانه‌ای در مجموعه‌بازی‌های مجموعه اتومبیل‌دزدی بزرگ است.
در انگلیس توسط راک استار نرث (پیشتر DMA Design) طراحی شد و راک استار گیمز آنرا منتشر کرد. در آمریکای شمالی در تاریخ ۲۷ اکتبر ۲۰۰۲ میلادی (۵ آبان ۱۳۸۱ خورشیدی) برای پلی استیشن ۲ عرضه شد و خیلی زود عنوان پرفروش‌ترین بازی رایانه‌ای سال را از آن خود کرد. تا ژوئیه ۲۰۰۶ وایس سیتی در بازار آمریکا پرفروش‌ترین بازی تمام زمان‌ها شد، زمانی که توسط اتومبیل‌دزدی بزرگ: سان آندریاس، بازی موفق اتومبیل‌دزدی بزرگ کنار زده شد. وایس سیتی همچنین در فهرست ۱۰۰ بازی محبوب تمام دوران‌های مجله ژاپنی فامیتسو در سال ۲۰۰۶ که توسط خوانندگان انتخاب شدند ظاهر شد.
وایس سیتی از سبک فیلم‌هایی نظیر صورت‌زخمی (Scarface)، راه کارلیتو (Carlito's Way) و سریال تلویزیونی سال‌های ۱۹۸۰ فساد در میامی (Miami Vice) استفاده کرده‌است. «تامی ورستی» (Tommy Vercetti) نقش اصلی و شخصیت قابل بازی در این ماجرا است که شباهت‌هایی به شخصیت تونی مونتانا در صورت‌زخمی دارد. صداگذاری بر شخصیت تامی توسط ری لیوتا (ایفاگر نقش هنری میل در رفقای خوب) صورت گرفته‌است.
داستان
تامی ورستی سربازی است در خانوادهٔ فورلی، یک گروه جنایتکار سازمان یافته در شهر آزادی. در سال ۱۹۷۱ رئیس این باند مافیایی، «دون فورلی»، تامی را برای کشتن یک نفر می‌فرستد ولی او در آنجا توسط ۱۱ نفر محاصره میشود. وی هر ۱۱ نفر را میکشد و برای قتل‌عام بی رحمانه‌اش به وی لقب «قصاب هاروُد» را می‌دهند. اما تامی بعد از آن دستگیر شده و ۱۵ سال زندان برایش رقم زده میشود، در حالی که نمی‌داند چه کسی قاتلین را فرستاده‌است.
خانوادهٔ فورلی تصمیم به پیشرفت مواد فروشی خود در وایس سیتی میگرند، در حالی که تامی از زندان آزاد میشود و سانی فورلی نمی‌خواهد که تامی مزاحم او بشود. بنابراین بلافاصله بعد ازینکه وی در سال ۱۹۸۶ از زندان آزاد شد او را برای ملاقات کن روزنبرگ به وایس سیتی می‌فرستد تا با خانوادهٔ ونس، ویکتور و لنس، معاملهٔ کوکائین کنند. نقشهٔ سانی فورلی این است که وقتی تامی در وایس سیتی به نوایی رسید، وی را از بین ببرد و تجارت وی را خود در دست بگیرد.
در حال معامله لنس و ویکتور با تامی توسط یکی از باندهای اوباش محاصره میشود و همراهان تامی، هری و لی به همراه ویکتور ونس (برادر لنس) کشته میشوند. تامی به طرز معجزه آسایی از مهلکه گریخت. اما او مجبور به ترک مواد و پولها در محل معامله شد. وقتی که وی جریان را برای فورلی تعریف میکند، او عصبی میشود و وی را تهدید میکند اما تامی قول میدهد که پولها و مواد را پس گرفته، و مسئول این محاصره را پیدا کند. داستان اصلی بازی وقتی شروع میشود که تامی با لنس ونس ملاقات کرده، و تصمیم همکاری با هم را می‌گیرند.
اتومبیل‌دزدی بزرگ: سن آندریاس
گرند دفت اوتو: سن آندریاس همچنین در ایران شناخته شده با نام اتومبیل‌دزدی بزرگ: سَن اَندریاس (به انگلیسی: Grand Theft Auto: San Andreas) یک بازی رایانه‌ای غیرخطی در مجموعه بازی‌های اتومبیل‌دزدی بزرگ است.سرقت مشهور اتومبیل سن اندریاس پنجمین بازی از سری بازی های جی تی ای و یک بازی به سبک ماجراجویی است.این بازی در اصل برای پلی استیشن 2 ساخته شده بود که بعد ها برای پی سی و ایکس باکس نیز طراحی شد. مانند بازی های دیگر مجموعه سرقت مشهور اتومبیل، سن اندریاس نیز متشکل از عناصر رانندگی، سوم شخص (شخصیت اصلی), گیم پلی جهان آزاد، که اجازه می دهد بازیکن بیش از هر بازی دیگری آزادی عمل داشته باشد.یکی از توانایی های جالب این بازی این است که می توانید درطول بازی رفقایی برای خود پیدا کنید.در این بازی بایک دختر دوست می شوید به نامDenis Rabinsonکه قادر خواهید بود آن را به گردش و رستوران ببرید.در این صورت می توانید کلید ماشین دوستانتان را گرفته و اگر دوستی تان به صد در صد رسیداو برای شما یک دست لباس خواهد خرید.این بازی متنوع و بسیار طولانی می باشد.در صورت تمام کردن بازی می توانید به داخل شهر برگردید و مناطق مخفی را پیدا کنید.در ابتدای بازی ماموریت های خیلی ساده را بر عهده می گیرید اما هر چقدر که جلوتر می رویدماموریت ها مشکل تر و پیچیده تر می شوند.شما می توانید علاوه بر مٱموریت هایی که در بازی به شما داده می شود با دزدیدن ماشین های پلیس،آتش نشانی،آمبولانس یا تاکسی با آنها کار کنید و پول دربیاورید؛مثلاً اگر ماشین یا متر یا چیز های پلیسی وجنگی دیگری را بدزدید می توانید مٱموریت های پلیسی را انجام دهید.در طول بازی می توانیدلباس و کفش و عینک و حتی گردن بند و ساعت خریداری کنید ویا به آرایشگاه و مغازه ی خال کوبی و حتی به قمارخانه بروید و اگرCJگرسنه اش شد در رستوران هاغذاهای متنوع بخرید .در مسابقه ی اسب سواری شرط بندی کنید یا به ورزش هایی چون بسکتبال وبوکس وشنا و... بپردازید.
شخصیت اصلی
نام او کارل و نام خوانودگی اش جانسون است.او یک سیاه پوست است و در اوایل بازی بدنی استخوانی دارد.دوستانش زیاد به او احترام نمی‌گزارند.اهل دود و دم نیست و از سیگار و مواد مخدر دوری میکند. کمی دست و پا چلفتی است و از وضع مالی خوبی برخوردار نیست. ولی در اواخر بازی تبدیل به انسانی قابل احترام کار بلد و سرمایه دار می شود.
داستان
داستان بازی: کارل بعد از پنج سال به شهر خود باز میگردد و در همان ساعت اول دچار بدشانسی میشود.وقتی که با تاکسی از فرودگاه قصد رفتن به منزلش را دارد توسط نیروی پلیس دستگیر میشود.اما ازظواهر معلوم پلیسها خودشان هم باج گیر و زورگو هستند و پس از گرفتن پولهایش او را در یکی از کوچه های شهر رها میکنند.بازی از همین جا شروع میشود.شما باید بوسیله یک دوچرخه به خانه خود بروید.وقتی کارل وارد خانه اش میشود با دیدن عکس مادرش یاد گذشته تلخ خود می افتد در این هنگام دوستش که در منزل او زندگی میکند به طرفش حمله میکند و وقتی متوجه میشود که او کارل است خوشحال میشود و به اتفاق او به کنار قبر مادرش میرود.او آن جا دوستش برادرش و خواهرش را ملاقات میکند.گویی بین خواهر و برادر مشکلی پیش آمده خواهرش با ناراحتی میرود.در همان روز آن ها با یک گروه خطرناک دیگر مواجه میشوند کارل میفهمد که دوستان او با این گروه مشکل دارند و از همین جاست که او برای کمک به دوستان خود با گروه مخالف وارد جنگ میشود.
شهر Los santos
این شهر از روی شهر لس انجلس امریکا ساخته شدو و از این قسمت ها تشکیل میشود : The Beach:اینجا یکی از نقاط جذاب شهر است و در آن پارتی ها و جشن های زیادی بر‌گزار می شود.
Rodeo:اینجا در واقع بالای شهر است و ثروتمندان دراین منطقه زندگی می کنند.هتل Rodeo نیز در اینجا قرار دارد.
Richman Club:در اینجا زمین گلف و تنیس می باشد ومنطقه ی ثروتمندان است.
The Market:در این منطقه شرکت های سازنده ی موسیقی رپ قرار دارند.
Idlewood:در این محل مغازه های معمولی مانند پیتزافروشی وآرایشگاه وباشگاه بدنسازی و... وجود دارد و محل رفت‌وآمد خلافکاران است.
شهر San Fierro
این شهر از روی شهر سن فرانسیسکو امریکا ساخته شده و پر از قطار میباشد. این شهر از این قسمت ها تشکیل شده است: Juniper Hollow:اینجا محلی برای خوشگذرانی و مراسم شادی است.
Downtown:این محل یک منطقه ی اقتصادی است.
Easter Basin:باند Danang در این منطقه فعالیت دارد وخلافکاری در آن بسیار زیاد است.
Doherty:این منطقه محل زندگی دزدان وخلافکاران وقاچاقچیان مواد مخدر است.
Garcia:این محل در اختیار باندسان فیرو ریفا است و به روایتی توزیع مواد مخدر از اینجا آغاز می شود.
Alens Hot Dogs:در این محل شخصی به عنوان ساندویچ فروشی فعالیت می کند که در اصل تمام جرایم الکترونیکی به او نسبت داده می شود.
San Fierro Medical Center:اینجا بیمارستان بزرگ سری بازی های GTA می باشد.
شهر Las Venturas
این شهر از روی شهر لاس وگاس امریکا ساخته شده و پر از کازینو می باشد. این شهر شامل این قسمت هاست:
Black Field:در اینجا می توانید اکثر مسابقات خیابانی راتماشا یا در آن ها شرکت کنید.
Rockshore:در این منطقه کارها ی خلاف قانون زیادی انجام می گیرد.یک سالن عروسی نیز در اینجا وجود دارد.
The Strip:در این محل پلیس ها کوچکترین عمل خلاف راتحت تعقیب قرار می دهند.پس باید از خلاف کاری در این منطقه پرهیز کرد.
Las Venturas Airport:یکی از سه فرودگاه موجود در این بازی است.
مناطق دیگر
Blue Berry:جایی که در آن ساختمان های بلند و عظیم وجود دارد و نزدیک شهر San Fierro قرار دارد.
Palomino Creek:محله ای ترک نشین که در بانک آن مدام سرقت صورت می گیرد.
Angelo Pine:در این منطقه نیز خلافکاری های زیادی صورت می گیردو مغازه های اسلحه فروشی زیادی در اینجا وجود دارد.
Bayside Marina:دراین محل مدرسه آموزش شنا را می توانید بیابید.
World Largest Cock:جایی که بزرگترین خروس دنیا را در آن محل نگهداری می کنند وجهانگردان زیادی برای دیدن آن به این محل می آیند.
Las Barrancas:آمار خلافکاری در این منطقه نیز بالا است.
Hunter Quarry:اینجا جایی است که آدمکشان برای سربه نیست کردن اجساد قربانیان خود از آن استفاده می کنند.
معرفی باندهای خلافکار
Grove street boys:کارل جانسون(CJ)در این باند عضویت دارد و مشخصه ی آن ها پوشیدن لباس سبزاست.ذر ضمن این باند با باند The Ballas رقابت می کنند.
The Ballas:این باند کنترل منطقه یIdlewood را در دست دارد و برای کنترل بقیه مناطق لوس سانتوس با باند واگوس رقابت می کند.این باند به کارهایی چون دزدی آدم و توزیع مواد مخدر و فروش اسلحه دست می زنند.
Varios Los Aztecas:اعضای این باند دستمالی جلوی صورت خود می بندندو در ماموریت های خود اغلب از سلاح گرم استفاده می کنند و در خیابان ها حضوری همیشگی دارند.این باند با باند Los Santos Vagos روابط دوستانه دارند.
Los Santos Vagos:این باند بیشتر لباس زرد به تن می کنند و تسلط خوبی بر بسیاری از مناطق دارند.قاچاق اسلحه و پخش مواد مخدر در اختیار آن هاست.
San Fierro Rita:این باند قدرت اصلی را در منطقه ی Garcia دارند.آن ها می گویند که عصر هرویین به سر آمده و از این به بعد باید کوکایین توزیع کرد.
Triads:این باند بسیاری از مناطق San Fierro و محله ی چینی ها را در اختیار دارد.رییس آن ها Wuzimu است و قمارخانه های زیادی در اختیار دارد.
Danang Boys:این باند از جوانان ویتنامی درست شده.آن ها مرتب با باند Triads در حال در گیری هستند.این باند اسکله های زیادی در ساحل سن فییِرو در اختیار دارد.
معرفی کاراکتر ها
سویت:برادرش و بهترین دوستش در این مبارزه.
کندل:خواهرش که نفوذ زیادی روی برادرهایش دارد.
رایدر:یکی از دوستان کارل که همیشه عینک دودی به چشم دارد و اغلب مست است.او در اواسط بازی به کارل خیانت میکند و کارل او را میکشد
بیگ اسموک:دوست کارل و فردی بانفوذ از خاندان جانسون.او نیز در اواسط بازی به کارل خیانت میکند. بیگ اسموک غول اخر این بازی است.
اوجی لوک:فردی جاه طلب که مدتی در زندان بوده است.
سزار:دوست کارل و نامزد کندل.
کاتالینا:زنی با قد کوتاه.او از مردها نفرت دارد ولی هنوز با کارل دوست است.
تروث "به انگلیسی: the truth به معنای حقیقت":دوستی عجیب که عقایدی عجیب نیز دارد.
ووزی:رهبر یک سازمان خود گردان چینی به اسم montain cloud boys که با وجود نابینا بودن کارش را خوب انجام می دهد.
تورینو:یکی از اعضای سازمان اف بی ای که ماموریت های عجیبی انجام میدهد.
سالواتوره:دوست قدیمی از GTA3 او اینک در سان اندریس است و چند ماموریت را باید به انجام برساند.
زیرو:دوست تروت و مهندسی که کارهای الکترونیکی را خیلی خوب وارد است.
مدداگ:فردی افسرده که کارل به او کمک می کند تا روی پای خود بایستد.
اتومبیل‌دزدی بزرگ: ماجراهای لیبرتی سیتی
اتومبیل‌دزدی بزرگ: ماجراهای لیبرتی سیتی (به انگلیسی: Grand Theft Auto: Liberty City Stories) یک بازی رایانه‌ای در سبک گیم‌پلی غیرخطی است که در شرکت راک‌استار نرث طراحی و ساخته شد. این بازی در سری بازی‌های مشهور و پرفروش اتومبیل‌دزدی بزرگ قرار دارد. نخستین انتشار این بازی، در ۲۵ اکتبر ۲۰۰۵ برای کنسول دستی پلی‌استیشن همراه و در ایالات متحده آمریکا منتشر شد.
داستان
داستان‌های این بازی در سال ۱۹۹۸ و در شهر آزادی است.تونی سیپرینی، به این شهر آمده و به عنوان شخصیت اصلی، با داستان‌هایی مواجه میشود. تونی با سالواتور لئون آشنا میشود. سالواتور رئیس باند گانگستری ی لئون است او با گروه های متعدد گنگستری بر سر مالکیت و تصاحب شهر آزادی مشکل دارد مخصوصا با گروه های:تاریوکی و یاردی و یاکوزاوا و دیابلو و دوک های پورتلند.همسر سالواتور:(ماریا)هم دردسر های جزئی که لازم به ذکر نیست درست میکند.مادر تونی هم در شهر آزادی است وبه تونی سیپرینی کمک بسیاری میکند ولی تونی سیپرینی به مادرش خیانت میکند. درآخر سالواتور لئون به کمک تونی سیپرینی شهر آزادی را تصاحب میکند و گروه های :تاریوکی و یاردی و یاکوزاوا و دیابلو و دوک های پورتلند را از سر راه برمیدارد.
اتومبیل‌دزدی بزرگ: ماجراهای وایس سیتی
اتومبیل‌دزدی بزرگ: ماجراهای وایس سیتی (به انگلیسی: Grand Theft Auto: Vice City Stories) یک بازی رایانه‌ای در سبک گیم‌پلی غیرخطی است که توسط شرکت راک‌استار نرث طراحی و ساخته شد. این بازی در سری بازی‌های مشهور و پرفروش اتومبیل‌دزدی بزرگ قرار دارد. نخستین انتشار این بازی، در ۳۱ اکتبر ۲۰۰۶ برای کنسول دستی پلی‌استیشن همراه و در ایالات متحده آمریکا منتشر شد. نخستین انتشار این بازی برای کنسول پلی‌استیشن ۲ در ۶ مارس ۲۰۰۷ انجام شد.
زمان شکل‌گیری داستان‌های این بازی در سال ۱۹۸۴ در وایس سیتی است.
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴ (به انگلیسی: Grand Theft Auto IV) یک بازی رایانه‌ای جهان باز به سبک اکشن ماجراجویی که توسط راک‌استار نرت ساخته شده و راک‌استار گیمز آن را در تاریخ ۲۹ آوریل ۲۰۰۸ در آمریکای شمالی برای کنسول‌های بازی پلی‌استیشن ۳ و اکس‌باکس ۳۶۰، و ۲ دسامبر ۲۰۰۸ برای مایکروسافت ویندوز عرضه کرده است. این یازدمین قسمت در سری بازی‌های اتومبیل دزدی بزرگ است. این اولین بازی در مجموعه دزدی بزرگ است که همزمان برای دو کنسول ایکس‌باکس و پلی‌استیشن عرضه شده‌است. یک مضمون اضافی، انحصاراً برای اکس‌باکس ۳۶۰ نیز به بازار عرضه شده‌است. مایکروسافت رسماً اعلام کرده بود که با راک‌استار گیمز یک پیمان راهبردی در رابطه با حقوق این مضمون اضافی در مورد اکس باکس لایو آنها در رخداد X۰۶ برقرار کرده‌است. بازی یکبار دیگر در شهر دوباره طراحی شده آزادی که از روی شهر نیویورک ساخته شده بود و الان بیش از شماره‌های قبل به آن شبیه‌است.
شخصیت‌ها
نقش اول بازی که هدایت آن به عهده بازی کننده‌است فردی به نام نیکو بلیک است که از یکی از کشورهای جنوب شرقی اروپا برای دیدن پسر عمویش رومن به آمریکا سفر میکند.
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴: گمشده و نفرین‌شده
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴: گمشده و نفرین‌شده (به انگلیسی: Grand Theft Auto IV: The Lost and Damned) یک بازی رایانه‌ای در سبک گیم‌پلی غیرخطی است که توسط شرکت راک‌استار نرث طراحی و ساخته شد. این بازی در سری بازی‌های مشهور و پرفروش اتومبیل‌دزدی بزرگ قرار دارد. نخستین انتشار این بازی، در ۱۷ فوریه ۲۰۰۹ برای کنسول ایکس‌باکس ۳۶۰ و نخستین انتشار بازی، برای ویندوز و پلی‌استیشن ۳ در ۱۳ آوریل ۲۰۱۰ منتشر شد.
این بازی، یک نسخه فرعی برای بازی اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴ است.
اتومبیل‌دزدی بزرگ: جنگ‌های محله چینیها
اتومبیل‌دزدی بزرگ: جنگ‌های محله چینیها (به انگلیسی: Grand Theft Auto: Chinatown Wars) یک بازی رایانه‌ای در سبک گیم‌پلی غیرخطی است که توسط شرکت راک‌استار نرث طراحی و ساخته شد. این بازی در سری بازی‌های مشهور و پرفروش اتومبیل‌دزدی بزرگ قرار دارد. نخستین انتشار این بازی، در ۱۷ مارس ۲۰۰۹، برای کنسول دستی نینتندو دی‌اس منتشر شد. این بازی همچنین در ۲۰ اکتبر ۲۰۰۹ برای پلی‌استیشن همراه نیز منتشر گشت.
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴: حکایت گی تونی
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴: حکایت گی تونی (به انگلیسی: Grand Theft Auto: The Ballad of Gay Tony) دومین اپیزود از اپیزودهای دوگانه بازی رایانه‌ای اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴ است که برای در سال ۲۰۰۹ برای ایکس‌باکس ۳۶۰، و در سال ۲۰۱۰ برای پلی‌استیشن ۳ و رایانه روانه بازار شد.
داستان
شخصیت اصلی بازی یک آمریکایی دومنیکن‌تبار به نام لوئیز فرناندو لوپز (به انگلیسی: Luis Fernando Lopez) است که در لیبرتی سیتی زندگی می کند. او مباشر آنتونی پرینس (به انگلیسی: Anthony Prince) مشهور به گِی تونی (تونی همجنسگرا) (به انگلیسی: Gay Tony)، مالک چندین باشگاه شبانه در آمریکا است. در داستان بازی، لوئیز لوپز به همراه گی تونی درگیر ماجرای سرقت الماس‌های دو میلیون دلاری میشود که نیکو بلیک، جانی کلبیتز (که برای ری باچینو کار میکند) و رِی بولگارین نیز به دنبال آن هستند.رِی بولگارین ابتدا با لوئیز فرناندو لوپز و آنتونی پرینس دوستمی شود ولی بعدها به آنها خیانت می کند و درانتها لوییز پی می برد که بولگارین می خواهد از کشور فرار کند. لوییز پی می برد که او در فرودگاه است و با یک هواپیما می خواهد فرارکند.ولی لوئیز موفق میشود واردهواپیماشود و بلغارین رابکشد.در پایان ماجرا، لوئیز و تونی زنده میمانند و یک بی‌خانمان الماس‌ها را که در آشغالدانی گم شده‌بود پیدا میکند و به ثروت می‌رسد.
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۵
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۵ (به انگلیسی: Grand Theft Auto V) یک بازی رایانه‌ای در سبک اکشن-ماجراجویی جهان باز است که توسط شرکت راک‌استار نرث و با موتور ریج طراحی و ساخته شده است. ساخت این بازی حدود ۲۷۰ میلیون دلار هزینه برداشته اما پیش بینی شده درآمد فروش آن تنها در هفته اول انتشار، به ۵۰۰ میلیون دلار برسد.
بازی
راک استار گیمز وعده داده بود که نقشهٔ این بازی از تمامی بازی‌های سریِ GTA که تاکنون ساخته است، بزرگ‌تر باشد و این گونه نیز شد. در حدی که می‌توان گفت این بازی از مجموع نقشه‌های بازی‌های اتومبیل‌دزدی بزرگ: سن آندریاس و همچنین اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴ و بازی سرخ‌پوست مرده: رستگاری نیز بزرگ‌تر است. این بار راک استار گیمز سنت‌های گذشتهٔ خود را کنار گذاشته و به بازی کنندگان اجازهٔ کنترل کردن ۳ شخصیت متفاوت را داده است. این شخصیت‌ها عبارتند از: مایکل، فرانکلین،ترور فیلیپس. ابتدا قرار بر این بود که این عنوان در بهار سال ۱۳۹۱ (۲۰۱۳ میلادی) منتشر شود که به دلایلی به تابستان سال بعد، یعنی ۲۶ شهریور ۱۳۹۲ (۱۷ سپتامبر ۲۰۱۳) موکول شد. اما این عنوان تنها ۴ روز مانده به انتشار لیک شد. منتقدان بر این باور بودند که این بازی در ماه نخست انتشار بتواند به فروش ۱ میلیاردی برسد، اما تنها در کمتر از ۴ روز، این بازی توانست به این میزان فروش دست یابد. برای نمونه، در روز اول فروش، این بازی ۸۰۰ میلیون دلار فروش رفت که این رقم نه تنها توانست هزینهٔ ساخت و تبلیغات را تأمین کند، بلکه توانست مبلغی در حدود ۲ برابر آن را نیز به دست‌آورد. تمامی سایت‌ها به این اَبَر بازی نمرات کامل ۱۰/۱۰ را دادند. البته سایت گیم اسپات به دلایلی نامشخص به این بازی امتیاز ۹٫۸/۱۰ را داده است. این بازی همچنین توانست که در سایت متاکریتیک با نمرهٔ ۱۰۰/۱۰۰ به جایگاه اول برسد که در رتبهٔ دوم نیز بازی اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴ با نمرهٔ ۹۸/۱۰۰ قرار دارد. در نهایت در نمایشگاه E3 سال ۲۰۱۴، راک‌استار این بازی را برای کنسول‌های نسل‌هشتم و ویندوز معرفی کرد.
موتور بازی پیشرفته راک‌استار
موتور بازی پیشرفته راک‌استار (به انگلیسی: Rockstar Advanced Game Engine) (مخفف انگلیسی: RAGE) یا ریج نام یک موتور توسعه بازی است که توسط تیم برنامه‌نویسی و توسعه گروه راک‌استار سن‌دیگو توسعه داده شده است. این موتور از سال ۲۰۰۶ به بعد برای ساخت تمامی محصولات راک‌استار مورد استفاده واقع شده است. این موتور تاکنون قابلیت ساخت بازی‌های مخصوص کنسول‌های نسل ششم و نسل هفتم و همچنین بازی‌های سکوهای دیگر را داشته است.
اتومبیل‌دزدی بزرگ (به انگلیسی: Grand Theft Auto) نام یک سری بازی ساخته شده توسط دیو جونز و سپس توسط دن هاوسر و سم هاوسر است. این بازی توسط راک‌استار نورث توسعه یافته و توسط راک‌استار گیمز منتشر شده‌است.
اتومبیل‌دزدی بزرگ (بازی ویدئویی)
اتومبیل‌دزدی بزرگ (به انگلیسی: Grand theft auto) اولین بازی از سری بازی‌های اتومبیل‌دزدی بزرگ است که در سبک اکشن-ماجراجویی جهان باز و در سال ۱۹۹۷ توسط دی‌ام‌ای دیزاین (که امروزه با نام راک‌استار نرت می‌شناسیم) منتشر شده است. این بازی به بازیکن اجازه میدهد که نقش یک تبهکار را ایفا کند که آزادانه در یک شهر بزرگ پرسه می‌زند و ماموریت‌های مختلفی مانند دزدی از بانک، قتل و جرائم دیگر را انجام میدهد.
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۲
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۲ (به انگلیسی: Grand Theft Auto 2) یک بازی رایانه‌ای از سری اتومبیل‌دزدی بزرگ است که در سال ۱۹۹۹ برای پلی‌استیشن و ویندوز روانه بازار شد.
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۳
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۳ (به انگلیسی: Grand Theft Auto III) یک بازی رایانه‌ای در سبک گیم‌پلی غیرخطی است که توسط شرکت راک‌استار گیمز طراحی و ساخته شد. این بازی در سری بازی‌های مشهور و پرفروش اتومبیل‌دزدی بزرگ قرار دارد. نخستین انتشار این بازی، در ۲۲ اکتبر ۲۰۰۱ انجام شد.
داستان‌های این بازی در یک شهر ساختگی با نام شهر آزادی رخ میدهد که اقتباسی از شهر نیویورک میباشد.این بازی یکی از اولین بازی های 3D بود و به نوعی انقلابی در سبک OPEN WORLD و صنعت بازی سازی انجام داد
اتومبیل دزدی بزرگ: وایس سیتی
اتومبیل‌دزدی بزرگ: وایس سیتی (به انگلیسی: Grand Theft Auto: Vice City)چهارمین بازی رایانه‌ای در مجموعه‌بازی‌های مجموعه اتومبیل‌دزدی بزرگ است.
در انگلیس توسط راک استار نرث (پیشتر DMA Design) طراحی شد و راک استار گیمز آنرا منتشر کرد. در آمریکای شمالی در تاریخ ۲۷ اکتبر ۲۰۰۲ میلادی (۵ آبان ۱۳۸۱ خورشیدی) برای پلی استیشن ۲ عرضه شد و خیلی زود عنوان پرفروش‌ترین بازی رایانه‌ای سال را از آن خود کرد. تا ژوئیه ۲۰۰۶ وایس سیتی در بازار آمریکا پرفروش‌ترین بازی تمام زمان‌ها شد، زمانی که توسط اتومبیل‌دزدی بزرگ: سان آندریاس، بازی موفق اتومبیل‌دزدی بزرگ کنار زده شد. وایس سیتی همچنین در فهرست ۱۰۰ بازی محبوب تمام دوران‌های مجله ژاپنی فامیتسو در سال ۲۰۰۶ که توسط خوانندگان انتخاب شدند ظاهر شد.
وایس سیتی از سبک فیلم‌هایی نظیر صورت‌زخمی (Scarface)، راه کارلیتو (Carlito's Way) و سریال تلویزیونی سال‌های ۱۹۸۰ فساد در میامی (Miami Vice) استفاده کرده‌است. «تامی ورستی» (Tommy Vercetti) نقش اصلی و شخصیت قابل بازی در این ماجرا است که شباهت‌هایی به شخصیت تونی مونتانا در صورت‌زخمی دارد. صداگذاری بر شخصیت تامی توسط ری لیوتا (ایفاگر نقش هنری میل در رفقای خوب) صورت گرفته‌است.
داستان
تامی ورستی سربازی است در خانوادهٔ فورلی، یک گروه جنایتکار سازمان یافته در شهر آزادی. در سال ۱۹۷۱ رئیس این باند مافیایی، «دون فورلی»، تامی را برای کشتن یک نفر می‌فرستد ولی او در آنجا توسط ۱۱ نفر محاصره میشود. وی هر ۱۱ نفر را میکشد و برای قتل‌عام بی رحمانه‌اش به وی لقب «قصاب هاروُد» را می‌دهند. اما تامی بعد از آن دستگیر شده و ۱۵ سال زندان برایش رقم زده میشود، در حالی که نمی‌داند چه کسی قاتلین را فرستاده‌است.
خانوادهٔ فورلی تصمیم به پیشرفت مواد فروشی خود در وایس سیتی میگرند، در حالی که تامی از زندان آزاد میشود و سانی فورلی نمی‌خواهد که تامی مزاحم او بشود. بنابراین بلافاصله بعد ازینکه وی در سال ۱۹۸۶ از زندان آزاد شد او را برای ملاقات کن روزنبرگ به وایس سیتی می‌فرستد تا با خانوادهٔ ونس، ویکتور و لنس، معاملهٔ کوکائین کنند. نقشهٔ سانی فورلی این است که وقتی تامی در وایس سیتی به نوایی رسید، وی را از بین ببرد و تجارت وی را خود در دست بگیرد.
در حال معامله لنس و ویکتور با تامی توسط یکی از باندهای اوباش محاصره میشود و همراهان تامی، هری و لی به همراه ویکتور ونس (برادر لنس) کشته میشوند. تامی به طرز معجزه آسایی از مهلکه گریخت. اما او مجبور به ترک مواد و پولها در محل معامله شد. وقتی که وی جریان را برای فورلی تعریف میکند، او عصبی میشود و وی را تهدید میکند اما تامی قول میدهد که پولها و مواد را پس گرفته، و مسئول این محاصره را پیدا کند. داستان اصلی بازی وقتی شروع میشود که تامی با لنس ونس ملاقات کرده، و تصمیم همکاری با هم را می‌گیرند.
اتومبیل‌دزدی بزرگ: سن آندریاس
گرند دفت اوتو: سن آندریاس همچنین در ایران شناخته شده با نام اتومبیل‌دزدی بزرگ: سَن اَندریاس (به انگلیسی: Grand Theft Auto: San Andreas) یک بازی رایانه‌ای غیرخطی در مجموعه بازی‌های اتومبیل‌دزدی بزرگ است.سرقت مشهور اتومبیل سن اندریاس پنجمین بازی از سری بازی های جی تی ای و یک بازی به سبک ماجراجویی است.این بازی در اصل برای پلی استیشن 2 ساخته شده بود که بعد ها برای پی سی و ایکس باکس نیز طراحی شد. مانند بازی های دیگر مجموعه سرقت مشهور اتومبیل، سن اندریاس نیز متشکل از عناصر رانندگی، سوم شخص (شخصیت اصلی), گیم پلی جهان آزاد، که اجازه می دهد بازیکن بیش از هر بازی دیگری آزادی عمل داشته باشد.یکی از توانایی های جالب این بازی این است که می توانید درطول بازی رفقایی برای خود پیدا کنید.در این بازی بایک دختر دوست می شوید به نامDenis Rabinsonکه قادر خواهید بود آن را به گردش و رستوران ببرید.در این صورت می توانید کلید ماشین دوستانتان را گرفته و اگر دوستی تان به صد در صد رسیداو برای شما یک دست لباس خواهد خرید.این بازی متنوع و بسیار طولانی می باشد.در صورت تمام کردن بازی می توانید به داخل شهر برگردید و مناطق مخفی را پیدا کنید.در ابتدای بازی ماموریت های خیلی ساده را بر عهده می گیرید اما هر چقدر که جلوتر می رویدماموریت ها مشکل تر و پیچیده تر می شوند.شما می توانید علاوه بر مٱموریت هایی که در بازی به شما داده می شود با دزدیدن ماشین های پلیس،آتش نشانی،آمبولانس یا تاکسی با آنها کار کنید و پول دربیاورید؛مثلاً اگر ماشین یا متر یا چیز های پلیسی وجنگی دیگری را بدزدید می توانید مٱموریت های پلیسی را انجام دهید.در طول بازی می توانیدلباس و کفش و عینک و حتی گردن بند و ساعت خریداری کنید ویا به آرایشگاه و مغازه ی خال کوبی و حتی به قمارخانه بروید و اگرCJگرسنه اش شد در رستوران هاغذاهای متنوع بخرید .در مسابقه ی اسب سواری شرط بندی کنید یا به ورزش هایی چون بسکتبال وبوکس وشنا و... بپردازید.
شخصیت اصلی
نام او کارل و نام خوانودگی اش جانسون است.او یک سیاه پوست است و در اوایل بازی بدنی استخوانی دارد.دوستانش زیاد به او احترام نمی‌گزارند.اهل دود و دم نیست و از سیگار و مواد مخدر دوری میکند. کمی دست و پا چلفتی است و از وضع مالی خوبی برخوردار نیست. ولی در اواخر بازی تبدیل به انسانی قابل احترام کار بلد و سرمایه دار می شود.
داستان
داستان بازی: کارل بعد از پنج سال به شهر خود باز میگردد و در همان ساعت اول دچار بدشانسی میشود.وقتی که با تاکسی از فرودگاه قصد رفتن به منزلش را دارد توسط نیروی پلیس دستگیر میشود.اما ازظواهر معلوم پلیسها خودشان هم باج گیر و زورگو هستند و پس از گرفتن پولهایش او را در یکی از کوچه های شهر رها میکنند.بازی از همین جا شروع میشود.شما باید بوسیله یک دوچرخه به خانه خود بروید.وقتی کارل وارد خانه اش میشود با دیدن عکس مادرش یاد گذشته تلخ خود می افتد در این هنگام دوستش که در منزل او زندگی میکند به طرفش حمله میکند و وقتی متوجه میشود که او کارل است خوشحال میشود و به اتفاق او به کنار قبر مادرش میرود.او آن جا دوستش برادرش و خواهرش را ملاقات میکند.گویی بین خواهر و برادر مشکلی پیش آمده خواهرش با ناراحتی میرود.در همان روز آن ها با یک گروه خطرناک دیگر مواجه میشوند کارل میفهمد که دوستان او با این گروه مشکل دارند و از همین جاست که او برای کمک به دوستان خود با گروه مخالف وارد جنگ میشود.
شهر Los santos
این شهر از روی شهر لس انجلس امریکا ساخته شدو و از این قسمت ها تشکیل میشود : The Beach:اینجا یکی از نقاط جذاب شهر است و در آن پارتی ها و جشن های زیادی بر‌گزار می شود.
Rodeo:اینجا در واقع بالای شهر است و ثروتمندان دراین منطقه زندگی می کنند.هتل Rodeo نیز در اینجا قرار دارد.
Richman Club:در اینجا زمین گلف و تنیس می باشد ومنطقه ی ثروتمندان است.
The Market:در این منطقه شرکت های سازنده ی موسیقی رپ قرار دارند.
Idlewood:در این محل مغازه های معمولی مانند پیتزافروشی وآرایشگاه وباشگاه بدنسازی و... وجود دارد و محل رفت‌وآمد خلافکاران است.
شهر San Fierro
این شهر از روی شهر سن فرانسیسکو امریکا ساخته شده و پر از قطار میباشد. این شهر از این قسمت ها تشکیل شده است: Juniper Hollow:اینجا محلی برای خوشگذرانی و مراسم شادی است.
Downtown:این محل یک منطقه ی اقتصادی است.
Easter Basin:باند Danang در این منطقه فعالیت دارد وخلافکاری در آن بسیار زیاد است.
Doherty:این منطقه محل زندگی دزدان وخلافکاران وقاچاقچیان مواد مخدر است.
Garcia:این محل در اختیار باندسان فیرو ریفا است و به روایتی توزیع مواد مخدر از اینجا آغاز می شود.
Alens Hot Dogs:در این محل شخصی به عنوان ساندویچ فروشی فعالیت می کند که در اصل تمام جرایم الکترونیکی به او نسبت داده می شود.
San Fierro Medical Center:اینجا بیمارستان بزرگ سری بازی های GTA می باشد.
شهر Las Venturas
این شهر از روی شهر لاس وگاس امریکا ساخته شده و پر از کازینو می باشد. این شهر شامل این قسمت هاست:
Black Field:در اینجا می توانید اکثر مسابقات خیابانی راتماشا یا در آن ها شرکت کنید.
Rockshore:در این منطقه کارها ی خلاف قانون زیادی انجام می گیرد.یک سالن عروسی نیز در اینجا وجود دارد.
The Strip:در این محل پلیس ها کوچکترین عمل خلاف راتحت تعقیب قرار می دهند.پس باید از خلاف کاری در این منطقه پرهیز کرد.
Las Venturas Airport:یکی از سه فرودگاه موجود در این بازی است.
مناطق دیگر
Blue Berry:جایی که در آن ساختمان های بلند و عظیم وجود دارد و نزدیک شهر San Fierro قرار دارد.
Palomino Creek:محله ای ترک نشین که در بانک آن مدام سرقت صورت می گیرد.
Angelo Pine:در این منطقه نیز خلافکاری های زیادی صورت می گیردو مغازه های اسلحه فروشی زیادی در اینجا وجود دارد.
Bayside Marina:دراین محل مدرسه آموزش شنا را می توانید بیابید.
World Largest Cock:جایی که بزرگترین خروس دنیا را در آن محل نگهداری می کنند وجهانگردان زیادی برای دیدن آن به این محل می آیند.
Las Barrancas:آمار خلافکاری در این منطقه نیز بالا است.
Hunter Quarry:اینجا جایی است که آدمکشان برای سربه نیست کردن اجساد قربانیان خود از آن استفاده می کنند.
معرفی باندهای خلافکار
Grove street boys:کارل جانسون(CJ)در این باند عضویت دارد و مشخصه ی آن ها پوشیدن لباس سبزاست.ذر ضمن این باند با باند The Ballas رقابت می کنند.
The Ballas:این باند کنترل منطقه یIdlewood را در دست دارد و برای کنترل بقیه مناطق لوس سانتوس با باند واگوس رقابت می کند.این باند به کارهایی چون دزدی آدم و توزیع مواد مخدر و فروش اسلحه دست می زنند.
Varios Los Aztecas:اعضای این باند دستمالی جلوی صورت خود می بندندو در ماموریت های خود اغلب از سلاح گرم استفاده می کنند و در خیابان ها حضوری همیشگی دارند.این باند با باند Los Santos Vagos روابط دوستانه دارند.
Los Santos Vagos:این باند بیشتر لباس زرد به تن می کنند و تسلط خوبی بر بسیاری از مناطق دارند.قاچاق اسلحه و پخش مواد مخدر در اختیار آن هاست.
San Fierro Rita:این باند قدرت اصلی را در منطقه ی Garcia دارند.آن ها می گویند که عصر هرویین به سر آمده و از این به بعد باید کوکایین توزیع کرد.
Triads:این باند بسیاری از مناطق San Fierro و محله ی چینی ها را در اختیار دارد.رییس آن ها Wuzimu است و قمارخانه های زیادی در اختیار دارد.
Danang Boys:این باند از جوانان ویتنامی درست شده.آن ها مرتب با باند Triads در حال در گیری هستند.این باند اسکله های زیادی در ساحل سن فییِرو در اختیار دارد.
معرفی کاراکتر ها
سویت:برادرش و بهترین دوستش در این مبارزه.
کندل:خواهرش که نفوذ زیادی روی برادرهایش دارد.
رایدر:یکی از دوستان کارل که همیشه عینک دودی به چشم دارد و اغلب مست است.او در اواسط بازی به کارل خیانت میکند و کارل او را میکشد
بیگ اسموک:دوست کارل و فردی بانفوذ از خاندان جانسون.او نیز در اواسط بازی به کارل خیانت میکند. بیگ اسموک غول اخر این بازی است.
اوجی لوک:فردی جاه طلب که مدتی در زندان بوده است.
سزار:دوست کارل و نامزد کندل.
کاتالینا:زنی با قد کوتاه.او از مردها نفرت دارد ولی هنوز با کارل دوست است.
تروث "به انگلیسی: the truth به معنای حقیقت":دوستی عجیب که عقایدی عجیب نیز دارد.
ووزی:رهبر یک سازمان خود گردان چینی به اسم montain cloud boys که با وجود نابینا بودن کارش را خوب انجام می دهد.
تورینو:یکی از اعضای سازمان اف بی ای که ماموریت های عجیبی انجام میدهد.
سالواتوره:دوست قدیمی از GTA3 او اینک در سان اندریس است و چند ماموریت را باید به انجام برساند.
زیرو:دوست تروت و مهندسی که کارهای الکترونیکی را خیلی خوب وارد است.
مدداگ:فردی افسرده که کارل به او کمک می کند تا روی پای خود بایستد.
اتومبیل‌دزدی بزرگ: ماجراهای لیبرتی سیتی
اتومبیل‌دزدی بزرگ: ماجراهای لیبرتی سیتی (به انگلیسی: Grand Theft Auto: Liberty City Stories) یک بازی رایانه‌ای در سبک گیم‌پلی غیرخطی است که در شرکت راک‌استار نرث طراحی و ساخته شد. این بازی در سری بازی‌های مشهور و پرفروش اتومبیل‌دزدی بزرگ قرار دارد. نخستین انتشار این بازی، در ۲۵ اکتبر ۲۰۰۵ برای کنسول دستی پلی‌استیشن همراه و در ایالات متحده آمریکا منتشر شد.
داستان
داستان‌های این بازی در سال ۱۹۹۸ و در شهر آزادی است.تونی سیپرینی، به این شهر آمده و به عنوان شخصیت اصلی، با داستان‌هایی مواجه میشود. تونی با سالواتور لئون آشنا میشود. سالواتور رئیس باند گانگستری ی لئون است او با گروه های متعدد گنگستری بر سر مالکیت و تصاحب شهر آزادی مشکل دارد مخصوصا با گروه های:تاریوکی و یاردی و یاکوزاوا و دیابلو و دوک های پورتلند.همسر سالواتور:(ماریا)هم دردسر های جزئی که لازم به ذکر نیست درست میکند.مادر تونی هم در شهر آزادی است وبه تونی سیپرینی کمک بسیاری میکند ولی تونی سیپرینی به مادرش خیانت میکند. درآخر سالواتور لئون به کمک تونی سیپرینی شهر آزادی را تصاحب میکند و گروه های :تاریوکی و یاردی و یاکوزاوا و دیابلو و دوک های پورتلند را از سر راه برمیدارد.
اتومبیل‌دزدی بزرگ: ماجراهای وایس سیتی
اتومبیل‌دزدی بزرگ: ماجراهای وایس سیتی (به انگلیسی: Grand Theft Auto: Vice City Stories) یک بازی رایانه‌ای در سبک گیم‌پلی غیرخطی است که توسط شرکت راک‌استار نرث طراحی و ساخته شد. این بازی در سری بازی‌های مشهور و پرفروش اتومبیل‌دزدی بزرگ قرار دارد. نخستین انتشار این بازی، در ۳۱ اکتبر ۲۰۰۶ برای کنسول دستی پلی‌استیشن همراه و در ایالات متحده آمریکا منتشر شد. نخستین انتشار این بازی برای کنسول پلی‌استیشن ۲ در ۶ مارس ۲۰۰۷ انجام شد.
زمان شکل‌گیری داستان‌های این بازی در سال ۱۹۸۴ در وایس سیتی است.
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴ (به انگلیسی: Grand Theft Auto IV) یک بازی رایانه‌ای جهان باز به سبک اکشن ماجراجویی که توسط راک‌استار نرت ساخته شده و راک‌استار گیمز آن را در تاریخ ۲۹ آوریل ۲۰۰۸ در آمریکای شمالی برای کنسول‌های بازی پلی‌استیشن ۳ و اکس‌باکس ۳۶۰، و ۲ دسامبر ۲۰۰۸ برای مایکروسافت ویندوز عرضه کرده است. این یازدمین قسمت در سری بازی‌های اتومبیل دزدی بزرگ است. این اولین بازی در مجموعه دزدی بزرگ است که همزمان برای دو کنسول ایکس‌باکس و پلی‌استیشن عرضه شده‌است. یک مضمون اضافی، انحصاراً برای اکس‌باکس ۳۶۰ نیز به بازار عرضه شده‌است. مایکروسافت رسماً اعلام کرده بود که با راک‌استار گیمز یک پیمان راهبردی در رابطه با حقوق این مضمون اضافی در مورد اکس باکس لایو آنها در رخداد X۰۶ برقرار کرده‌است. بازی یکبار دیگر در شهر دوباره طراحی شده آزادی که از روی شهر نیویورک ساخته شده بود و الان بیش از شماره‌های قبل به آن شبیه‌است.
شخصیت‌ها
نقش اول بازی که هدایت آن به عهده بازی کننده‌است فردی به نام نیکو بلیک است که از یکی از کشورهای جنوب شرقی اروپا برای دیدن پسر عمویش رومن به آمریکا سفر میکند.
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴: گمشده و نفرین‌شده
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴: گمشده و نفرین‌شده (به انگلیسی: Grand Theft Auto IV: The Lost and Damned) یک بازی رایانه‌ای در سبک گیم‌پلی غیرخطی است که توسط شرکت راک‌استار نرث طراحی و ساخته شد. این بازی در سری بازی‌های مشهور و پرفروش اتومبیل‌دزدی بزرگ قرار دارد. نخستین انتشار این بازی، در ۱۷ فوریه ۲۰۰۹ برای کنسول ایکس‌باکس ۳۶۰ و نخستین انتشار بازی، برای ویندوز و پلی‌استیشن ۳ در ۱۳ آوریل ۲۰۱۰ منتشر شد.
این بازی، یک نسخه فرعی برای بازی اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴ است.
اتومبیل‌دزدی بزرگ: جنگ‌های محله چینیها
اتومبیل‌دزدی بزرگ: جنگ‌های محله چینیها (به انگلیسی: Grand Theft Auto: Chinatown Wars) یک بازی رایانه‌ای در سبک گیم‌پلی غیرخطی است که توسط شرکت راک‌استار نرث طراحی و ساخته شد. این بازی در سری بازی‌های مشهور و پرفروش اتومبیل‌دزدی بزرگ قرار دارد. نخستین انتشار این بازی، در ۱۷ مارس ۲۰۰۹، برای کنسول دستی نینتندو دی‌اس منتشر شد. این بازی همچنین در ۲۰ اکتبر ۲۰۰۹ برای پلی‌استیشن همراه نیز منتشر گشت.
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴: حکایت گی تونی
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴: حکایت گی تونی (به انگلیسی: Grand Theft Auto: The Ballad of Gay Tony) دومین اپیزود از اپیزودهای دوگانه بازی رایانه‌ای اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴ است که برای در سال ۲۰۰۹ برای ایکس‌باکس ۳۶۰، و در سال ۲۰۱۰ برای پلی‌استیشن ۳ و رایانه روانه بازار شد.
داستان
شخصیت اصلی بازی یک آمریکایی دومنیکن‌تبار به نام لوئیز فرناندو لوپز (به انگلیسی: Luis Fernando Lopez) است که در لیبرتی سیتی زندگی می کند. او مباشر آنتونی پرینس (به انگلیسی: Anthony Prince) مشهور به گِی تونی (تونی همجنسگرا) (به انگلیسی: Gay Tony)، مالک چندین باشگاه شبانه در آمریکا است. در داستان بازی، لوئیز لوپز به همراه گی تونی درگیر ماجرای سرقت الماس‌های دو میلیون دلاری میشود که نیکو بلیک، جانی کلبیتز (که برای ری باچینو کار میکند) و رِی بولگارین نیز به دنبال آن هستند.رِی بولگارین ابتدا با لوئیز فرناندو لوپز و آنتونی پرینس دوستمی شود ولی بعدها به آنها خیانت می کند و درانتها لوییز پی می برد که بولگارین می خواهد از کشور فرار کند. لوییز پی می برد که او در فرودگاه است و با یک هواپیما می خواهد فرارکند.ولی لوئیز موفق میشود واردهواپیماشود و بلغارین رابکشد.در پایان ماجرا، لوئیز و تونی زنده میمانند و یک بی‌خانمان الماس‌ها را که در آشغالدانی گم شده‌بود پیدا میکند و به ثروت می‌رسد.
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۵
اتومبیل‌دزدی بزرگ ۵ (به انگلیسی: Grand Theft Auto V) یک بازی رایانه‌ای در سبک اکشن-ماجراجویی جهان باز است که توسط شرکت راک‌استار نرث و با موتور ریج طراحی و ساخته شده است. ساخت این بازی حدود ۲۷۰ میلیون دلار هزینه برداشته اما پیش بینی شده درآمد فروش آن تنها در هفته اول انتشار، به ۵۰۰ میلیون دلار برسد.
بازی
راک استار گیمز وعده داده بود که نقشهٔ این بازی از تمامی بازی‌های سریِ GTA که تاکنون ساخته است، بزرگ‌تر باشد و این گونه نیز شد. در حدی که می‌توان گفت این بازی از مجموع نقشه‌های بازی‌های اتومبیل‌دزدی بزرگ: سن آندریاس و همچنین اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴ و بازی سرخ‌پوست مرده: رستگاری نیز بزرگ‌تر است. این بار راک استار گیمز سنت‌های گذشتهٔ خود را کنار گذاشته و به بازی کنندگان اجازهٔ کنترل کردن ۳ شخصیت متفاوت را داده است. این شخصیت‌ها عبارتند از: مایکل، فرانکلین،ترور فیلیپس. ابتدا قرار بر این بود که این عنوان در بهار سال ۱۳۹۱ (۲۰۱۳ میلادی) منتشر شود که به دلایلی به تابستان سال بعد، یعنی ۲۶ شهریور ۱۳۹۲ (۱۷ سپتامبر ۲۰۱۳) موکول شد. اما این عنوان تنها ۴ روز مانده به انتشار لیک شد. منتقدان بر این باور بودند که این بازی در ماه نخست انتشار بتواند به فروش ۱ میلیاردی برسد، اما تنها در کمتر از ۴ روز، این بازی توانست به این میزان فروش دست یابد. برای نمونه، در روز اول فروش، این بازی ۸۰۰ میلیون دلار فروش رفت که این رقم نه تنها توانست هزینهٔ ساخت و تبلیغات را تأمین کند، بلکه توانست مبلغی در حدود ۲ برابر آن را نیز به دست‌آورد. تمامی سایت‌ها به این اَبَر بازی نمرات کامل ۱۰/۱۰ را دادند. البته سایت گیم اسپات به دلایلی نامشخص به این بازی امتیاز ۹٫۸/۱۰ را داده است. این بازی همچنین توانست که در سایت متاکریتیک با نمرهٔ ۱۰۰/۱۰۰ به جایگاه اول برسد که در رتبهٔ دوم نیز بازی اتومبیل‌دزدی بزرگ ۴ با نمرهٔ ۹۸/۱۰۰ قرار دارد. در نهایت در نمایشگاه E3 سال ۲۰۱۴، راک‌استار این بازی را برای کنسول‌های نسل‌هشتم و ویندوز معرفی کرد.
موتور بازی پیشرفته راک‌استار
موتور بازی پیشرفته راک‌استار (به انگلیسی: Rockstar Advanced Game Engine) (مخفف انگلیسی: RAGE) یا ریج نام یک موتور توسعه بازی است که توسط تیم برنامه‌نویسی و توسعه گروه راک‌استار سن‌دیگو توسعه داده شده است. این موتور از سال ۲۰۰۶ به بعد برای ساخت تمامی محصولات راک‌استار مورد استفاده واقع شده است. این موتور تاکنون قابلیت ساخت بازی‌های مخصوص کنسول‌های نسل ششم و نسل هفتم و همچنین بازی‌های سکوهای دیگر را داشته است.
2:41 am
حجت بن حسن (مهدی)
بنابر اعتقاد شیعیانِ دوازده‌امامی، حجت بن حسن فرزند حسن بن علی عسکری (امام یازدهم شیعیان) و دوازدهمین و آخرین امام و همان مهدی موعود است. همچون پیامبر اسلام نامش محمد و کنیه اش ابوالقاسم است. همچنین «امام زمان»، «صاحب الزمان»، «ولی عصر»، «قائم آل محمد» و «مهدی موعود» از القاب اوست.
پس از مرگ حسن عسکری (امام یازدهم شیعیان) در سال ۲۶۰ هجری و سن ۲۸ سالگی، از آنجا که حسن عسکری برخلاف سایر امامان شیعه —که در زمان حیاتشان جانشین بعدی را تعیین کرده بودند— بطور علنی جانشینی برای خود برجای نگذاشته بود، بحران فکری و اعتقادی بزرگی در میان پیروان امام شیعه بوجود آمد. در این دوران که به «سال‌های حیرت» موسوم است، شیعیان به فرقه‌های متعددی منشعب شدند. عده‌ای از شیعیان اعتقاد داشتند که از حسن عسکری فرزندی باقی نمانده است یا این فرزند در گذشته‌است؛ بسیاری از شیعیان امامت جعفر برادر حسن عسکری را پذیرفتند و گروه‌هایی نیز متوجه فرزندان و نوادگان امامان نهم و دهم شیعه شدند. اما اصحابی از حسن عسکری چنین گفتند که «وی پسری داشته که جانشینی مشروع برای امامت است». طبق گفتهٔ عثمان بن سعید، این پسر مخفی نگاه داشته شده بود، چرا که ترس آن می‌رفت که توسط دولت دستگیر شود و به قتل برسد. دیدگاه این گروه که در ابتدا دیدگاه اقلیت شیعه بود، به‌مرور به دیدگاه تمامی شیعیان امامی تبدیل شد که شیعیان دوازده امامی فعلی‌اند.
از دیدگاه تاریخی، باور به دوازده امام و اینکه امام دوازدهم همان مهدی موعود است بطور تدریجی در میان شیعیان تکامل یافت. به نظر می‌رسد مدتی طول کشید تا این نظریه به صورتبندی نهایی خود برسد و پس از آن هم توجیه ها و تبیین های دینی گسترده‌ای در موردش ارائه شد. شیعیان با دو رویکرد حدیثی و کلامی به تبیین نظریهٔ غیبت برخاستند. کلینی (و. ۳۲۹ ه.ق. / ۹۴۱ م.) در احادیث باب غیبت کتاب اصول کافی —که در خلال دوره سفرا (موسوم به غیبت صغری) گرد آورد— به موضوع غیبت و علت آن پرداخت. به‌خصوص نعمانی در کتاب الغیبه به تبیین نظریه غیبت از طریق احادیث پرداخت و او برای نخستین بار اصطلاحات «غیبت صغری» و «غیبت کبری» را به کار برد. پس از وی ابن بابویه (و.۹۹۱-۹۹۲) در کتاب کمال الدین در خصوص گردآوری احادیث مربوط به امام دوازدهم و غیبت وی کوشید. از دیگر سو، متخصصان علم کلام از جمله شیخ مفید (و. ۴۱۳ ه.ق. / ۱۰۲۳ م.) و شاگردانش بخصوص سید مرتضی (۱۰۴۴-۱۰۴۵) به تدوین نظریات کلامی امامت جهت تبیین ضرورت وجود امام زنده در شرایط غیبت پرداختند.
در باور کنونی شیعه دوازده امامی، حجت بن حسن در نیمهٔ شعبان سال ۲۵۵ یا ۲۵۶ ه.ق. در سامرا به دنیا آمد؛ او در پنج سالگی و پس از مرگ پدرش به امامت رسید. پس از مرگ حسن عسکری، مهدی تنها از طریق چهار سفیر یا نائب با شیعیان تماس می‌گرفت. البته بررسی‌های تاریخی نشان میدهد که از آغاز تعداد وکلا محدود به چهار تن نبوده و اصطلاح نیابتِ خاص در قرن‌های چهارم و پنجم هجری توسط علمای شیعه مانند شیخ طوسی و برای تبیین غیبت صغری ایجاد شده‌است. پس از یک دوره هفتاد ساله (موسوم به غیبت صغری) و با مرگ علی بن محمد سمری، چهارمین نائب امام دوازدهم شیعه، بار دیگر حیرت شیعیان را فراگرفت. آنها در نهایت در سده پنجم به تبیینی عقلی در کلام شیعه از غیبت امام دست یافتند. به باور شیعیان، پس از دوران سفرا، شیعیان با مهدی در ارتباط نیستند و این دوران را اصطلاحاً غیبت کبری می‌نامند. پس از پایان دورهٔ غیبت، وی با عنوان مهدی قیام خواهد کرد و او کسی خواهد بود که از طریق وی حق و عدالت بار دیگر به پیروزی خواهد رسید.
اعتقاد به امام غائب، برکات متعددی برای شیعیان تحت آزار و ستم داشت. از آنجا که امام غائب پتانسیل تهدید کمتری نسبت به یک امام حاضر داشت تنش ها با حاکمان سنی مذهب کاهش یافت. اعتقاد به ظهور امام غائب باعث شد که انتظار بتواند جایگزین چالش مستمر نظام سیاسی حاکم شود. امام غائب باعث عامل وحدت شیعیانی شد که پیش از آن، هر گروه، دور یکی از امامان حاضر گرد می آمدند و دچار انشقاق شده بودند. به علاوه اعتقاد به ظهور امام غایب (به عنوان مهدی)، شیعیان را در تحمل شرایط دشوار یاری نموده و به آنها امید آینده‌ای سرشار از دادگری داده است.
منبع‌شناسی
به نوشته جاسم حسین احادیث مربوط به غیبت مهدی قائم را بسیاری از گروه های شیعه گردآوری کرده اند. پیش از سال ۲۶۰ ه./۸۷۴ م. در آثار سه مذهب واقفیه، زیدیه جارودیه و امامیه موجود است. از واقفیه، انماطی ابراهیم بن صالح کوفی از اصحاب امام محمد باقر کتابی به نام «الغیبه» نوشت. علی بن حسین طائی طاطاری و حسن بن محمد بن سماعه هر یک کتابی به نام «کتاب الغیبه» نوشتند و امام موسی کاظم را به عنوان امام غائب معرفی کردند. از زیدیه ابوسعید عباد بن یعقوب رواجینی عصفری (و. ۲۵۰ ه./۸۶۴ م.) در کتابی به نام «ابوسعید عصفری» احادیثی در خصوص غیبت، ائمه دوازده گانه و ختم ائمه به دوازده می آورد بی آنکه نام آنها را برشمرد. از امامیه علی بن مهزیار اهوازی (وکیل امام نهم و دهم) (وفات حدود ۲۵۰ تا ۲۶۰ ق.)، دو کتاب به نام های «کتاب الملاحم» و «کتاب القائم» نوشت که هر دو درباره غیبت امام و قیام او با شمشیر مطالبی دارد. حسن بن محبوب سراد (م. ۲۲۴ ه./ ۸۳۸ م.) کتاب «المشیخه» را در موضوع غیبت می نویسد. فضل بن شاذان نیسابوری (۲۶۰ ه./ ۸۷۳ م.) کتاب «الغیبه» را نوشت که ظاهراً مطالب آن از کتاب «المشیخه» نقل شده است. وی که دو ماه پیش از امام یازدهم می میرد، امام دوازدهم را قائم می داند. به نوشته پوناوالا منابع پیش از دوران موسوم به غیبت کبری بسیار پراکنده و ناکافی‌اند و مشکلی که پژوهشگران در هنگام بررسی این منابع با آن مواجه میشوند، میزان تاریخی بودن این منابع است.
در خلال دوره سفارت موسوم به غیبت صغری (۲۶۰-۳۲۹ ه./۸۷۴-۹۴۱ م.) فقها و مبلغان بر اساس اطلاعات کتب پیشین و فعالیت های سازمان وکالت نوشته اند که در کتب تاریخی این دوره یافت نمی‌شود. ابراهیم بن اسحاق نهاوندی (م. ۲۸۶ ه./۸۹۹ م.) که مدعی نیابت امام دوازدهم بود کتابی در موضوع غیبت نوشت. عبدالله بن جعفر حمیری(م. بعد از ۲۹۳ ه./ ۹۰۵ م.) که خود کارگزار امامان دهم و یازدهم و نواب اول و دوم بود کتاب «الغیبه و الحیره» را نوشت. ابن بابویه (پدر شیخ صدوق) (م. ۳۲۹ ه. / ۹۴۰ م.) کتاب «الامامه و التبصره من الحیره» و کلینی (م. ۳۲۹ ه. / ۹۴۰ م.) بخش عمده ای از کتاب حجت اصول کافی را به غیبت اختصاص داد.
از سال (۳۲۹ ه./۹۴۱ م.) با پایان سفارت و آغاز دوره موسوم به غیبت کبری چندین اثر برای تبیین غیبت و علت طولانی شدن ان نگاشته شد. به گفته جاسم حسین پنج اثر در این زمان نگاشته شد که اساس عقاید بعدی امامیه درباره غیبت را تشکیل می دهد. نخستین کتاب الغیبه نعمانی توسط ابوعبدالله محمد بن جعفر نعمانی (م.۳۶۰ ق.) با استفاده از آثار فوق‌الذکر بدون توجه به اعتقادات نویسندگان آن آثار تدوین شده است. دومین اثر کمال‌الدین و تمام‌النعمة است که توسط شیخ صدوق (۳۰۶ تا ۳۸۱ ه.ق./ ۹۲۳ تا ۹۹۱ م.) بر اساس اصول اربعمائه گردآوری شده است و با توجه به جایگاه پدرش، علی بن بابویه، اطلاعات معتبری از دوران وکلا و ارتباط مخفی آنها با امام غایب از طریق چهار سفیر ارائه می دهد. سومین مورد «الفصول العشرة فی الغیبة» توسط شیخ مفید (و. ۴۱۳ ه.ق. / ۱۰۲۲ م.) نوشته شد و اطلاعات تاریخی در مورد دوران غیبت و پانزده دیدگاه پدیدار شده در میان امامیه در دوران غیبت و از میان رفتن همه آنها جز اثنی عشریه بیان می کند. همچنین در کتاب الارشاد به سبک کلینی و نعمانی به نقل احادیث و توجیه طولانی شدن عمر امام غایب می پردازد. چهارمین اثر توسط سید مرتضی (۳۵۵ - ۴۳۶ ه.ق /۱۰۴۴-۱۰۴۵ م.) شاگرد شیخ مفید با عنوان «مسئلة وجیزة فی الغیبة» نوشت. این اثر و کتاب دیگری با نام «البرهان علی صحة طول عمر الامام الزمان» تألیف محمد بن علی کراجکی (م. ۴۴۹ ق./ ۱۰۵۷ م.) فاقد اطلاعات تاریخی هستند. پنجمین اثر الغیبة نوشته شیخ طوسی (۳۸۵-۴۶۰ ق. / ۱۰۶۷ م.) بر مبنای کتابی به نام «الاخبار الوکالة الاربعة» نوشته احمد بن نوح بصری اطلاعات تاریخی معتبری از فعالیت های مخفی سفرا ارائه می دهد و نیز به شیوه حدیثی و عقلی اثبات می کند امام دوازدهم همان مهدی قائم است که باید در غیبت به سر برد و سایر ادعاها در خصوص غیبت دیگر افراد نظیر علی بن ابیطالب، محمد بن حنفیه و موسی کاظم مردود است. این کتاب مأخذ اصلی نویسندگان بعدی شیعه امامی و بخصوص بحار الانوار محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷-۱۱۱۰ ق.) بوده است.
به نوشته جاسم حسین منابع غیرشیعه بر کتاب «المسترشد» اثر ابوالقاسم بلخی معتزلی (م. حدود ۳۰۱ ق./ ۹۱۳ م.) اتکا دارد که معتقد است حسن عسکری بی وارث از دنیا رفت و ظاهراً اطلاعات خود در خصوص دسته بندی شیعه پس از سال ۲۶۰ را از حسن بن موسی نوبختی (و. حدود ۳۰۰ ه.ق.) گرفته است. این کتاب مبنای اطلاعات المغنی عبدالجبار معتزلی (م. ۴۱۵ ق. / ۱۰۲۴ م.) و ابوالحسن اشعری (م. ۳۲۴ ق./ ۹۳۵ م.) قرار گرفت و کتاب اشعری مرجع سایر کتاب های اهل سنت نظیر ابن حزم (م. ۴۵۶ ق. / ۱۰۳۷ م.) و شهرستانی (م. ۵۴۸ ق. / ۱۱۵۳ م.) درباره دسته بندی های شیعه بوده است.
بیان موضوع در منابع تاریخ عمومی مسلمانان متفاوت است. محمد بن جریر طبری (۲۲۴ - ۳۱۰ ق./ ۹۲۲ م.) که معاصر دوران غیبت بود در تاریخ طبری اشاره ای به موضوع امام دوازدهم و فعالیت های شیعیان امامی نمی‌کند در حالی که به فعالیت های سایر گروه های شیعه نظیر اسماعیلیه می پردازد و حتی کاربرد حدیث مهدی قائم توسط این گروه ها در کسب قدرت را پی می گیرد. جاسم حسین علت ذکر نشدن فعالیت های امامیه در این کتاب را مخفیانه بودن آن می داند. مسعودی (حدود ۲۸۳ – ۳۴۶ ق. / ۸۹۶ - ۹۵۷ م.) در مروج‌الذهب، التنبیه و الاشراف و نیز اثبات و الوصیه که به وی منسوب است به فشارها و سخت گیری های عباسیان علیه امامان شیعه که منجر به وقوع غیبت شد می پردازد. ابن اثیر (۵۵۵ - ۶۳۰ه ق / ۱۲۳۲ م.) در الکامل فی التاریخ به اختلافات میان وکلای امام در دوران غیبت و تأثیر غلو در بروز آن می پردازد. به عقیده جاسم حسین ممکن است وی اطلاعات خود را از کتاب «تاریخ الامامیه» اثر یحیی بن ابی طی (م ۶۳۰ ق. / م.۱۲۳۲) گرفته باشد.
به نوشته ساشادینا بسیار مشکل‌است که مرزی میان مطالب تاریخی از یک طرف با تذکره‌نویسی و مطالب اعتقادی شیعه از طرف دیگر در کتاب‌های نویسندگان شیعه تعیین کرد. زیرا زندگی‌نامهٔ امامان در کتاب‌های نویسندگان شیعه، آکنده از داستان‌هایی به سبک تذکره‌هایی‌است که عارفان برای مرشدان و قدیسان خود می‌نویسند. برای مطالعه دربارهٔ امام دوازده شیعیان باید به منابعی اتکا کرد که نه می‌توان آنها را کاملاً تاریخی و نه می‌توان کاملاً زندگی‌نامه‌های مذهبی و تذکره‌ای دانست. به هر حال این منابع بیشترین کمک را به پژوهشگران در راه درک دوره‌ای میکند که ایدهٔ منجی آخرالزمان را به عقیدهٔ غالب در مذهب شیعه تبدیل کرده‌است.
پیشینه اعتقاد شیعه به مهدی و قائم
چنانکه جاسم حسین توضیح می دهد مفهوم «مهدی» به عنوان شخص هدایت شده از زمان پیامبر استعمال می شد. هم اهل سنت آن را برای خلفای راشدین به کار بردند و هم شیعه آن را برای امامان استفاده کرد. برای مثال در قیام حسین بن علی شیعیان کوفه از وی به عنوان مهدی دعوت کردند و هم سلیمان بن صرد پس از کشته شدنش با این عنوان از او تجلیل کرد. اما کاربرد آن در مفهوم منجی از زمان قیام مختار و توسط مختار ثقفی برای محمد حنفیه پدیدار شد.
به‌گفته سعید امیرارجمند و ویلفرد مادلونگ، اولین اشارات به وجود «باور به مهدی»، غیبت و منجی در نزد مسلمانان به زمان فرقهٔ شیعهٔ کیسانیه بازمی‌گردد؛ فرقه‌ای که پس از سرکوب قیام مختار شکل گرفت. آنان محمد حنفیه، فرزند علی و امام اول شیعیان را مهدی می‌دانستند و پس از فوت او چنین اعلام کردند که او نمرده‌است و در کوه رضوا در مدینه در غیبت بسر می‌برد و روزی به عنوان مهدی و قائم بازخواهد گشت. به نوشته مادلونگ شیعیان بارها به افراد متعددی از خاندان پیامبر اسلام به عنوان مهدی روی آوردند. اما این افراد نتوانستند انتظارات شیعیان را برآورده سازند. افرادی مانند محمد حنفیه، ابوهاشم فرزند محمد حنفیه، محمد بن معاویه از خاندان جعفر ابوطالب، محمد ابن عبدلله نفس زکیه، جعفر صادق و موسی کاظم هر کدام در برهه‌ای، مهدی موعود شیعیان شناخته می‌شدند. علاوه بر کیسانیه، زیدیه از عنوان مهدی با مفهوم منجی انتهای تاریخ برای رهبرانشان که قیام مسلحانه کردند مکرراً استفاده نمودند. همچنین گروه های منشعب از امامیه نظیر ناووسیه و واقفیه این لقب را با همین مفهوم برای امامان ششم و هفتم پس از درگذشتشان به کار بردند.
به گفته عبدالعزیز ساچادینا هم محمد باقر و هم جعفر صادق در موارد مختلف توسط پیروانشان مورد اطمینان قرار گرفتند که اگر در مقابل حکومت فعلی قیام کنند از آنها پشتیبانی خواهند نمود. ولی این امامان در پاسخ شیعیانشان را به آرامش فرا می‌خوانند و می‌گفتند گرچه همه امامان قائم هستند و قابلیت سرنگون کردن حکومت‌های جور را دارند ولی قائم موعود پس از غیبت به فرمان خدا ظهور خواهد کرد تا بی عدالتی را از میان ببرد. در خصوص کاربرد مهدی به عنوان منجی توسط امامیه اختلاف نظر وجود دارد. به نوشته مدرسی امامیه از زمان علی و کیسانیه با ایده قائم آشنا بودند. تا زمان دوران موسوم به غیبت صغری، مفهوم مهدی یک ایده متعلق به غیر امامیه بود. شیعیان در دوران غیبت به تدریج ایده مهدی متعلق به غیر امامیه و قائم متعلق به امامیه را در هم ادغام کردند. هرچند در کتاب‌های برجا مانده تا دهه‌های آخر قرن سوم هجری/نهم میلادی امام دوازدهم شیعه همان قائم دانسته می‌شد. اما از شروع قرن بعدی، کتاب‌های شیعه امام دوازدهم شیعه را مهدی می‌نامیدند. ساشادینا نیز می گوید مهدویت امام دوازدهم بسط نظریه امامت امام غائب بود که آن را با عقیده ظهور مهدی و ایجاد عدالت ترکیب نمود در حالی که پیش از آن امام دوازدهم مهدی موعود تلقی نمی شد. در مقابل جاسم حسین می نویسد نه تنها مهدی به معنای منجی نزد امامیه از زمان ائمه به کار می رفته، بلکه امامان پیشین معتقد بودند هر یک از آنان اگر شرایط ایجاب کند می تواند مهدی قائم باشد.وی می گوید از نخستین سال ها مسلمانان باور داشتند که پیامبر نوید آمدن مردی از نسل حسین بن علی را داده که در آینده با شمشیر قیام می کند تا بدعت ها را از اسلام بزداید. اما رقابت سیاسی میان مسلمانان سبب شد برخی گروها اقدام به بهره برداری و تحریف احادیث نبوی نمایند تا از آنها در نبرد سیاسی استفاده برند.
به گفته ارجمند بیشتر این کیسانی‌ها ایرانیان نومسلمان بودند و احتمالاً این ایرانیان با باورهای زردشتی در مورد منجی آشنا بودند؛ با قهرمانانی مانند گرشاسب که پس از بیداری از یک خواب طولانی، اهریمنان را از زمین برمی‌چینند. به نوشتهٔ محمدعلی امیرمعزی و تیموتی فرنیش،بسیاری از اعتقادات مسلمانان در مورد منجی، ظهور منجی، غیبت و مؤلفه‌های آن، مدیون ادیان پیشین مانند مانویت، دین زردشت، یهودیت و مسیحیت است.
اما به نوشته جاسم حسین منشأ دیدگاه مهدی به عنوان منجی در احادیث پیامبر بوده است که توسط بیست و شش نفر از صحابه و در کتاب های حدیث اهل سنت، زیدیه و امامیه نقل شده است. وی ضعیف بودن احادیث را رد می کند و می گوید این احادیث در زمان امویان نیز رواج داشته و در کتاب سلیم بن قیس منسوب به سلیم بن قیس هلالی (م. حدود 80-90 ق./ 699- 708 م.) هم آورده شده است. از سوی دیگر مورخان و متکلمان شیعه نظیر سید مرتضی عسکری و محمدحسین طباطبایی با تأکید بر اشتراک ادیان مختلف در خصوص کلیت موضوع نوید به آمدن مهدی و برپایی دین و برقراری عدل در زمین، این موضوع را از مشترکات ادیان الهی و ناشی از منشأ فطری ادیان می دانند. این گروه نخستین اشاره به مهدی را در احادیث پیامبر اسلام که از طرق شیعه و سنی روایت شده ذکر می کنند برمی شمارند و وجود وی را از ضروریات تحقق وعده های اسلام و قرآن در برپایی عدل و قسط در زمین می دانند.
شرایط محیطی امامیه در سده های سوم و چهارم
شرایط محیطی در دوران آخرین امامان شیعه
از زمان حکومت متوکل عباسی (۲۳۲- ۲۴۷ ه. ق. / ۸۴۷ - ۸۶۱ م.) سیاست مدارای مأمون (۱۹۸- ۲۱۸ ه. ق. / ۸۱۳ - ۸۳۳ م.) و خلفای پس از وی با شیعیان یکباره به کنار گذشته شد. در دوران متوکل به دستور او حرم حسین بن علی تخریب شد و امام دهم شیعه، هادی، از مدینه به سامرا فراخوانده شد تا تحت نظارت خلیفه باشد. متوکل از هیچ وسیله ممکن در آزار رساندن و بی احترامی به وی دریغ نمی‌کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که فشار شدیدی بر امامان در سامرا می‌آمد و شیعیان در عراق و حجاز در شرایط اسف باری زندگی می‌کردند. منتصر، پسر و جانشین متوکل این سیاست‌ها را برداشت و در نتیجه امام هادی آزادی بیشتری پیدا کرد. سیاست‌های متوکل در زمان مستعین (۸۶۲ - ۸۶۶ م.) هم ادامه یافت. احتمالاً در این زمان بود که امام دهم شیعه عثمان بن سعید را به نمایندگی خود در عراق برگزید (که البته این نمایندگی در زمان امام یازدهم حسن عسکری نیز تایید شد).در دوران آخرین امامان شیعه، شبکه‌ای از وکلا شکل گرفته بود؛ البته این شبکه بیشتر از آنکه به مانند سایر شبکه‌های علوی آن زمان (اسماعیلیه، زیدیه، نوادگان حسن بن علی) به قصد برپایی قیام تشکیل شده باشد، کار گردآوری وجوهات دینی مانند خمس و زکات را انجام می‌داد. شرایط سیاسی و مذهبی سال‌های آخر امامت حسن عسکری و نخستین دهه‌های پس از مرگ او —همزمان با خلافت معتمد عباسی (۲۵۶ -۲۷۹ ه. ق. /۸۷۶-۸۹۲ م.)— بسیار پرچالش بود. این دوران به جهت سیاسی، مصادف بود با عصر ضعف خلافت عباسیان؛ بدین صورت آنان از اعمال مؤثر حاکمیت خود جز در بخش محدودی از سرزمین عراق ناتوان بودند. در این دوره، افراد مختلف در جای‌جای قلمرو عباسیان قیام کرده‌بودند و سرزمین مسلمانان دچار تجزیه سیاسی شده‌بود. معتمد عباسی، حسن عسکری را —که رقیبی بالقوه برای خلافت به شمار می‌رفت— در سامرا تحت نظارت و مراقبت قرار داده و او را حتی از ملاقات با پیروانش نیز بازداشته بود.
شرایط محیطی در سال‌های آغازین غیبت کبری
سال‌های آغازین موسوم به غیبت کبری، همزمان با دورانی بود که به «قرن شیعه» معروف است. در سال ۳۳۴ ه. ق. /۹۴۵ م. بنی‌عباس تحت سلطهٔ حکومت شیعهٔ آل‌بویه درآمد؛ آل بویه با اینکه احتمالاً در آغاز زیدی بودند، هنگامی که به حکومت رسیدند به شیعهٔ دوازده امامی گرایش یافتند؛ آل‌بویه چون از نسل پیامبر مسلمانان نبودند باید امامی زیدی از نسل پیامبر را برای اطاعت کامل از او به امامت می‌رساندند. بنابراین احتمالاً به همین دلیل بود آنان پس از رسیدن به حکومت، به شیعه دوازده امامی متمایل شدند و ایدهٔ یک امام غائب از نظر سیاسی برای بوییان مطلوبتر بود.همزمان با آل‌بویه، حکمرانان شیعه فاطمی در مصر و شمال آفریقا، خاندان بنی حمدان در شمال عراق و سوریه و ادریسیان بر بخش‌هایی از شمال آفریقا حکمرانی می‌کردند.
شیعه در این زمان به دلیل نفوذ سلسله‌های فاطمیان و آل‌بویه در قلب سرزمین‌های اسلامی، مستحکمترین بنیادهای دینی و فکری خود را بنیان نهاد. در این دوره بود که آثار بنیادین اعتقادی شیعه برای نسل‌های بعدی فراهم‌شد. آل‌بویه علوم شیعی را ترویج نمودند و علمای دینی را از مکاتب گوناگون حمایت کردند و زمینه ورود علوم کلامیِ معتزلی به شیعه را فراهم ساختند.
رویکرد تاریخی: از دوران حیرت تا تبیین نهایی اعتقادات تشیع دوازده امامی
در این بخش در خصوص دیدگاه های مختلف درباره سیر تاریخی اعتقاد به حجت بن حسن به عنوان امام دوازدهم، مهدی و غیبت وی در جامعه شیعه توضیح داده می شود.
فرقه های امامیه در دوران حیرت
با درگذشت حسن عسکری(و. ۲۶۰ ه.ق. /۸۷۴ م.)، امام یازدهم شیعه، سردرگمی بزرگی برای نیم قرن در بین شیعیان پدید آمد که نویسندگان شیعه از آن تحت عنوان «دوران حیرت» نام می‌برند. در این دوران، انشقاق در بین شیعیان شدت یافت و جنبش‌های رقیب مانند اسماعیلیه نیز استفادهٔ کافی از این موقعیت نمودند. تبلیغات در این دوران به حدی بود که بسیاری از شیعیان و بسیاری از بزرگان شیعهٔ امامی، مذهب خود را ترک نمودند. شیعه امامی به فرق متعدد منشعب شد. مسعودی (و. ۳۴۶ ه.ق. /۹۵۷ م.) در کتاب مروج‌الذهب تعداد این فرقه‌ها را بیست فرقه شمرده‌است و حسن ابن موسی نوبختی (و. حدود ۳۰۰ ه.ق.) در کتاب فرق الشیعه، از چهارده فرقه با ذکر جزئیات اعتقادی آنها نام می‌برد.
در یک دسته بندی کلی گروهی از شیعیان چنین می‌پنداشتند که حسن عسکری اصلاً فرزندی نداشته‌است و گروهی دیگر می‌گفتند حسن عسکری امام بدون فرزندی است که نمرده‌است و حسن عسکری همان مهدی غایب است.گروهی نیز معتقد بودند که حسن عسکری فرزندی ندارد و آنها روی به سوی برادر حسن عسکری، جعفر گردانیدند.گروه دیگری عنوان می‌کردند که فرزند حسن عسکری پیش از مرگ پدرش درگذشته‌است.یک گروه هم اعتقاد داشتند که فرزند حسن عسکری همان مهدی است که پدرش او را از ترس خلیفه زمان مخفی نگاه داشته و تنها توسط شمار کمی از یاران مورد اعتمادش دیده شده‌است.به گفتهٔ امیرمعزی، تنها بخشی از شیعیان که در آن زمان در اقلیت کوچکی بودند چنین دیدگاهی داشتند اما به گفته جاسم حسین اکثریت شیعیانی که امامت حسن عسکری را پذیرفته بودند تابع این دیدگاه بودند. مذهب این گروه به‌مرور به مذهب تمامی شیعیان امامی تبدیل شد که شیعیان دوازده امامی فعلی می‌باشند.
این فرقه‌ها را به پنج دسته کلی تقسیم میشوند؛ به جز آخرین دسته، سایر فرقه‌های منشعب شده تا صد سال پس از فوت حسن عسکری از میان رفتند:
واقفیه بر حسن عسکری: کسانی که مرگ حسن عسکری را باور نداشته و او را به عنوان «مهدی آل محمد» زنده می‌پنداشتند و به نام «واقفیه»، یعنی کسانی که بر امامت حسن عسکری توقف کرده‌اند، شناخته می‌شدند.
جعفریه: کسانی که پس از مرگ حسن عسکری، به برادر او جعفر بن علی الهادی ( ۲۲۶ تا ۲۷۱ ق.) گرویده و به دلیل آنکه فرزند حسن عسکری را ندیده بودند، به امامت جعفر گردن نهادند که دسته ای از آنان وی را جانشین امام دهم شیعه (هادی) و دسته ای دیگر او را به عنوان امام دوازدهم می شناختند. به این گروه «جعفریه» می‌گفتند.
محمدیه: عده ای که پس از انکار امامت حسن عسکری، به امامت اولین فرزند هادی محمد (حدود ۲۲۸ تا ۲۵۲ ق.) که در زمان حیات پدرش درگذشته بود، گرویدند. به اینان «محمدیه» گفتند.
ختم امامت: شمار دیگری بر این باور بودند که همان‌گونه که پس از محمد (پیامبر مسلمانان) دیگر پیامبری نخواهد آمد، پس از مرگ حسن عسکری نیز امامی وجود نخواهد داشت.
قطعیه: این گروه که خود چندین شاخه بودند، به امامت فرزندی که خود برای حسن عسکری قائل بودند اعتقاد داشتند. این جریانی همان جریانی بود که به تدریج به شیعه دوازده امامی فعلی تبدیل گشت.
دوره‌ای که باعث ایجاد این ابهام شد، در دوران خلافت معتمد عباسی (خلافت: ۲۵۶ تا ۲۷۹ ق. / ۸۷۰ تا ۸۹۲ م) شروع شد و تا زمان خلیفه عباسی مقتدر (خلافت: ۲۹۵ تا ۳۲۰ ق. / ۹۰۸ تا ۹۳۲ م) ادامه یافت.
بنابر اعتقاد شیعیانِ دوازده‌امامی، حجت بن حسن فرزند حسن بن علی عسکری (امام یازدهم شیعیان) و دوازدهمین و آخرین امام و همان مهدی موعود است. همچون پیامبر اسلام نامش محمد و کنیه اش ابوالقاسم است. همچنین «امام زمان»، «صاحب الزمان»، «ولی عصر»، «قائم آل محمد» و «مهدی موعود» از القاب اوست.
پس از مرگ حسن عسکری (امام یازدهم شیعیان) در سال ۲۶۰ هجری و سن ۲۸ سالگی، از آنجا که حسن عسکری برخلاف سایر امامان شیعه —که در زمان حیاتشان جانشین بعدی را تعیین کرده بودند— بطور علنی جانشینی برای خود برجای نگذاشته بود، بحران فکری و اعتقادی بزرگی در میان پیروان امام شیعه بوجود آمد. در این دوران که به «سال‌های حیرت» موسوم است، شیعیان به فرقه‌های متعددی منشعب شدند. عده‌ای از شیعیان اعتقاد داشتند که از حسن عسکری فرزندی باقی نمانده است یا این فرزند در گذشته‌است؛ بسیاری از شیعیان امامت جعفر برادر حسن عسکری را پذیرفتند و گروه‌هایی نیز متوجه فرزندان و نوادگان امامان نهم و دهم شیعه شدند. اما اصحابی از حسن عسکری چنین گفتند که «وی پسری داشته که جانشینی مشروع برای امامت است». طبق گفتهٔ عثمان بن سعید، این پسر مخفی نگاه داشته شده بود، چرا که ترس آن می‌رفت که توسط دولت دستگیر شود و به قتل برسد. دیدگاه این گروه که در ابتدا دیدگاه اقلیت شیعه بود، به‌مرور به دیدگاه تمامی شیعیان امامی تبدیل شد که شیعیان دوازده امامی فعلی‌اند.
از دیدگاه تاریخی، باور به دوازده امام و اینکه امام دوازدهم همان مهدی موعود است بطور تدریجی در میان شیعیان تکامل یافت. به نظر می‌رسد مدتی طول کشید تا این نظریه به صورتبندی نهایی خود برسد و پس از آن هم توجیه ها و تبیین های دینی گسترده‌ای در موردش ارائه شد. شیعیان با دو رویکرد حدیثی و کلامی به تبیین نظریهٔ غیبت برخاستند. کلینی (و. ۳۲۹ ه.ق. / ۹۴۱ م.) در احادیث باب غیبت کتاب اصول کافی —که در خلال دوره سفرا (موسوم به غیبت صغری) گرد آورد— به موضوع غیبت و علت آن پرداخت. به‌خصوص نعمانی در کتاب الغیبه به تبیین نظریه غیبت از طریق احادیث پرداخت و او برای نخستین بار اصطلاحات «غیبت صغری» و «غیبت کبری» را به کار برد. پس از وی ابن بابویه (و.۹۹۱-۹۹۲) در کتاب کمال الدین در خصوص گردآوری احادیث مربوط به امام دوازدهم و غیبت وی کوشید. از دیگر سو، متخصصان علم کلام از جمله شیخ مفید (و. ۴۱۳ ه.ق. / ۱۰۲۳ م.) و شاگردانش بخصوص سید مرتضی (۱۰۴۴-۱۰۴۵) به تدوین نظریات کلامی امامت جهت تبیین ضرورت وجود امام زنده در شرایط غیبت پرداختند.
در باور کنونی شیعه دوازده امامی، حجت بن حسن در نیمهٔ شعبان سال ۲۵۵ یا ۲۵۶ ه.ق. در سامرا به دنیا آمد؛ او در پنج سالگی و پس از مرگ پدرش به امامت رسید. پس از مرگ حسن عسکری، مهدی تنها از طریق چهار سفیر یا نائب با شیعیان تماس می‌گرفت. البته بررسی‌های تاریخی نشان میدهد که از آغاز تعداد وکلا محدود به چهار تن نبوده و اصطلاح نیابتِ خاص در قرن‌های چهارم و پنجم هجری توسط علمای شیعه مانند شیخ طوسی و برای تبیین غیبت صغری ایجاد شده‌است. پس از یک دوره هفتاد ساله (موسوم به غیبت صغری) و با مرگ علی بن محمد سمری، چهارمین نائب امام دوازدهم شیعه، بار دیگر حیرت شیعیان را فراگرفت. آنها در نهایت در سده پنجم به تبیینی عقلی در کلام شیعه از غیبت امام دست یافتند. به باور شیعیان، پس از دوران سفرا، شیعیان با مهدی در ارتباط نیستند و این دوران را اصطلاحاً غیبت کبری می‌نامند. پس از پایان دورهٔ غیبت، وی با عنوان مهدی قیام خواهد کرد و او کسی خواهد بود که از طریق وی حق و عدالت بار دیگر به پیروزی خواهد رسید.
اعتقاد به امام غائب، برکات متعددی برای شیعیان تحت آزار و ستم داشت. از آنجا که امام غائب پتانسیل تهدید کمتری نسبت به یک امام حاضر داشت تنش ها با حاکمان سنی مذهب کاهش یافت. اعتقاد به ظهور امام غائب باعث شد که انتظار بتواند جایگزین چالش مستمر نظام سیاسی حاکم شود. امام غائب باعث عامل وحدت شیعیانی شد که پیش از آن، هر گروه، دور یکی از امامان حاضر گرد می آمدند و دچار انشقاق شده بودند. به علاوه اعتقاد به ظهور امام غایب (به عنوان مهدی)، شیعیان را در تحمل شرایط دشوار یاری نموده و به آنها امید آینده‌ای سرشار از دادگری داده است.
منبع‌شناسی
به نوشته جاسم حسین احادیث مربوط به غیبت مهدی قائم را بسیاری از گروه های شیعه گردآوری کرده اند. پیش از سال ۲۶۰ ه./۸۷۴ م. در آثار سه مذهب واقفیه، زیدیه جارودیه و امامیه موجود است. از واقفیه، انماطی ابراهیم بن صالح کوفی از اصحاب امام محمد باقر کتابی به نام «الغیبه» نوشت. علی بن حسین طائی طاطاری و حسن بن محمد بن سماعه هر یک کتابی به نام «کتاب الغیبه» نوشتند و امام موسی کاظم را به عنوان امام غائب معرفی کردند. از زیدیه ابوسعید عباد بن یعقوب رواجینی عصفری (و. ۲۵۰ ه./۸۶۴ م.) در کتابی به نام «ابوسعید عصفری» احادیثی در خصوص غیبت، ائمه دوازده گانه و ختم ائمه به دوازده می آورد بی آنکه نام آنها را برشمرد. از امامیه علی بن مهزیار اهوازی (وکیل امام نهم و دهم) (وفات حدود ۲۵۰ تا ۲۶۰ ق.)، دو کتاب به نام های «کتاب الملاحم» و «کتاب القائم» نوشت که هر دو درباره غیبت امام و قیام او با شمشیر مطالبی دارد. حسن بن محبوب سراد (م. ۲۲۴ ه./ ۸۳۸ م.) کتاب «المشیخه» را در موضوع غیبت می نویسد. فضل بن شاذان نیسابوری (۲۶۰ ه./ ۸۷۳ م.) کتاب «الغیبه» را نوشت که ظاهراً مطالب آن از کتاب «المشیخه» نقل شده است. وی که دو ماه پیش از امام یازدهم می میرد، امام دوازدهم را قائم می داند. به نوشته پوناوالا منابع پیش از دوران موسوم به غیبت کبری بسیار پراکنده و ناکافی‌اند و مشکلی که پژوهشگران در هنگام بررسی این منابع با آن مواجه میشوند، میزان تاریخی بودن این منابع است.
در خلال دوره سفارت موسوم به غیبت صغری (۲۶۰-۳۲۹ ه./۸۷۴-۹۴۱ م.) فقها و مبلغان بر اساس اطلاعات کتب پیشین و فعالیت های سازمان وکالت نوشته اند که در کتب تاریخی این دوره یافت نمی‌شود. ابراهیم بن اسحاق نهاوندی (م. ۲۸۶ ه./۸۹۹ م.) که مدعی نیابت امام دوازدهم بود کتابی در موضوع غیبت نوشت. عبدالله بن جعفر حمیری(م. بعد از ۲۹۳ ه./ ۹۰۵ م.) که خود کارگزار امامان دهم و یازدهم و نواب اول و دوم بود کتاب «الغیبه و الحیره» را نوشت. ابن بابویه (پدر شیخ صدوق) (م. ۳۲۹ ه. / ۹۴۰ م.) کتاب «الامامه و التبصره من الحیره» و کلینی (م. ۳۲۹ ه. / ۹۴۰ م.) بخش عمده ای از کتاب حجت اصول کافی را به غیبت اختصاص داد.
از سال (۳۲۹ ه./۹۴۱ م.) با پایان سفارت و آغاز دوره موسوم به غیبت کبری چندین اثر برای تبیین غیبت و علت طولانی شدن ان نگاشته شد. به گفته جاسم حسین پنج اثر در این زمان نگاشته شد که اساس عقاید بعدی امامیه درباره غیبت را تشکیل می دهد. نخستین کتاب الغیبه نعمانی توسط ابوعبدالله محمد بن جعفر نعمانی (م.۳۶۰ ق.) با استفاده از آثار فوق‌الذکر بدون توجه به اعتقادات نویسندگان آن آثار تدوین شده است. دومین اثر کمال‌الدین و تمام‌النعمة است که توسط شیخ صدوق (۳۰۶ تا ۳۸۱ ه.ق./ ۹۲۳ تا ۹۹۱ م.) بر اساس اصول اربعمائه گردآوری شده است و با توجه به جایگاه پدرش، علی بن بابویه، اطلاعات معتبری از دوران وکلا و ارتباط مخفی آنها با امام غایب از طریق چهار سفیر ارائه می دهد. سومین مورد «الفصول العشرة فی الغیبة» توسط شیخ مفید (و. ۴۱۳ ه.ق. / ۱۰۲۲ م.) نوشته شد و اطلاعات تاریخی در مورد دوران غیبت و پانزده دیدگاه پدیدار شده در میان امامیه در دوران غیبت و از میان رفتن همه آنها جز اثنی عشریه بیان می کند. همچنین در کتاب الارشاد به سبک کلینی و نعمانی به نقل احادیث و توجیه طولانی شدن عمر امام غایب می پردازد. چهارمین اثر توسط سید مرتضی (۳۵۵ - ۴۳۶ ه.ق /۱۰۴۴-۱۰۴۵ م.) شاگرد شیخ مفید با عنوان «مسئلة وجیزة فی الغیبة» نوشت. این اثر و کتاب دیگری با نام «البرهان علی صحة طول عمر الامام الزمان» تألیف محمد بن علی کراجکی (م. ۴۴۹ ق./ ۱۰۵۷ م.) فاقد اطلاعات تاریخی هستند. پنجمین اثر الغیبة نوشته شیخ طوسی (۳۸۵-۴۶۰ ق. / ۱۰۶۷ م.) بر مبنای کتابی به نام «الاخبار الوکالة الاربعة» نوشته احمد بن نوح بصری اطلاعات تاریخی معتبری از فعالیت های مخفی سفرا ارائه می دهد و نیز به شیوه حدیثی و عقلی اثبات می کند امام دوازدهم همان مهدی قائم است که باید در غیبت به سر برد و سایر ادعاها در خصوص غیبت دیگر افراد نظیر علی بن ابیطالب، محمد بن حنفیه و موسی کاظم مردود است. این کتاب مأخذ اصلی نویسندگان بعدی شیعه امامی و بخصوص بحار الانوار محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷-۱۱۱۰ ق.) بوده است.
به نوشته جاسم حسین منابع غیرشیعه بر کتاب «المسترشد» اثر ابوالقاسم بلخی معتزلی (م. حدود ۳۰۱ ق./ ۹۱۳ م.) اتکا دارد که معتقد است حسن عسکری بی وارث از دنیا رفت و ظاهراً اطلاعات خود در خصوص دسته بندی شیعه پس از سال ۲۶۰ را از حسن بن موسی نوبختی (و. حدود ۳۰۰ ه.ق.) گرفته است. این کتاب مبنای اطلاعات المغنی عبدالجبار معتزلی (م. ۴۱۵ ق. / ۱۰۲۴ م.) و ابوالحسن اشعری (م. ۳۲۴ ق./ ۹۳۵ م.) قرار گرفت و کتاب اشعری مرجع سایر کتاب های اهل سنت نظیر ابن حزم (م. ۴۵۶ ق. / ۱۰۳۷ م.) و شهرستانی (م. ۵۴۸ ق. / ۱۱۵۳ م.) درباره دسته بندی های شیعه بوده است.
بیان موضوع در منابع تاریخ عمومی مسلمانان متفاوت است. محمد بن جریر طبری (۲۲۴ - ۳۱۰ ق./ ۹۲۲ م.) که معاصر دوران غیبت بود در تاریخ طبری اشاره ای به موضوع امام دوازدهم و فعالیت های شیعیان امامی نمی‌کند در حالی که به فعالیت های سایر گروه های شیعه نظیر اسماعیلیه می پردازد و حتی کاربرد حدیث مهدی قائم توسط این گروه ها در کسب قدرت را پی می گیرد. جاسم حسین علت ذکر نشدن فعالیت های امامیه در این کتاب را مخفیانه بودن آن می داند. مسعودی (حدود ۲۸۳ – ۳۴۶ ق. / ۸۹۶ - ۹۵۷ م.) در مروج‌الذهب، التنبیه و الاشراف و نیز اثبات و الوصیه که به وی منسوب است به فشارها و سخت گیری های عباسیان علیه امامان شیعه که منجر به وقوع غیبت شد می پردازد. ابن اثیر (۵۵۵ - ۶۳۰ه ق / ۱۲۳۲ م.) در الکامل فی التاریخ به اختلافات میان وکلای امام در دوران غیبت و تأثیر غلو در بروز آن می پردازد. به عقیده جاسم حسین ممکن است وی اطلاعات خود را از کتاب «تاریخ الامامیه» اثر یحیی بن ابی طی (م ۶۳۰ ق. / م.۱۲۳۲) گرفته باشد.
به نوشته ساشادینا بسیار مشکل‌است که مرزی میان مطالب تاریخی از یک طرف با تذکره‌نویسی و مطالب اعتقادی شیعه از طرف دیگر در کتاب‌های نویسندگان شیعه تعیین کرد. زیرا زندگی‌نامهٔ امامان در کتاب‌های نویسندگان شیعه، آکنده از داستان‌هایی به سبک تذکره‌هایی‌است که عارفان برای مرشدان و قدیسان خود می‌نویسند. برای مطالعه دربارهٔ امام دوازده شیعیان باید به منابعی اتکا کرد که نه می‌توان آنها را کاملاً تاریخی و نه می‌توان کاملاً زندگی‌نامه‌های مذهبی و تذکره‌ای دانست. به هر حال این منابع بیشترین کمک را به پژوهشگران در راه درک دوره‌ای میکند که ایدهٔ منجی آخرالزمان را به عقیدهٔ غالب در مذهب شیعه تبدیل کرده‌است.
پیشینه اعتقاد شیعه به مهدی و قائم
چنانکه جاسم حسین توضیح می دهد مفهوم «مهدی» به عنوان شخص هدایت شده از زمان پیامبر استعمال می شد. هم اهل سنت آن را برای خلفای راشدین به کار بردند و هم شیعه آن را برای امامان استفاده کرد. برای مثال در قیام حسین بن علی شیعیان کوفه از وی به عنوان مهدی دعوت کردند و هم سلیمان بن صرد پس از کشته شدنش با این عنوان از او تجلیل کرد. اما کاربرد آن در مفهوم منجی از زمان قیام مختار و توسط مختار ثقفی برای محمد حنفیه پدیدار شد.
به‌گفته سعید امیرارجمند و ویلفرد مادلونگ، اولین اشارات به وجود «باور به مهدی»، غیبت و منجی در نزد مسلمانان به زمان فرقهٔ شیعهٔ کیسانیه بازمی‌گردد؛ فرقه‌ای که پس از سرکوب قیام مختار شکل گرفت. آنان محمد حنفیه، فرزند علی و امام اول شیعیان را مهدی می‌دانستند و پس از فوت او چنین اعلام کردند که او نمرده‌است و در کوه رضوا در مدینه در غیبت بسر می‌برد و روزی به عنوان مهدی و قائم بازخواهد گشت. به نوشته مادلونگ شیعیان بارها به افراد متعددی از خاندان پیامبر اسلام به عنوان مهدی روی آوردند. اما این افراد نتوانستند انتظارات شیعیان را برآورده سازند. افرادی مانند محمد حنفیه، ابوهاشم فرزند محمد حنفیه، محمد بن معاویه از خاندان جعفر ابوطالب، محمد ابن عبدلله نفس زکیه، جعفر صادق و موسی کاظم هر کدام در برهه‌ای، مهدی موعود شیعیان شناخته می‌شدند. علاوه بر کیسانیه، زیدیه از عنوان مهدی با مفهوم منجی انتهای تاریخ برای رهبرانشان که قیام مسلحانه کردند مکرراً استفاده نمودند. همچنین گروه های منشعب از امامیه نظیر ناووسیه و واقفیه این لقب را با همین مفهوم برای امامان ششم و هفتم پس از درگذشتشان به کار بردند.
به گفته عبدالعزیز ساچادینا هم محمد باقر و هم جعفر صادق در موارد مختلف توسط پیروانشان مورد اطمینان قرار گرفتند که اگر در مقابل حکومت فعلی قیام کنند از آنها پشتیبانی خواهند نمود. ولی این امامان در پاسخ شیعیانشان را به آرامش فرا می‌خوانند و می‌گفتند گرچه همه امامان قائم هستند و قابلیت سرنگون کردن حکومت‌های جور را دارند ولی قائم موعود پس از غیبت به فرمان خدا ظهور خواهد کرد تا بی عدالتی را از میان ببرد. در خصوص کاربرد مهدی به عنوان منجی توسط امامیه اختلاف نظر وجود دارد. به نوشته مدرسی امامیه از زمان علی و کیسانیه با ایده قائم آشنا بودند. تا زمان دوران موسوم به غیبت صغری، مفهوم مهدی یک ایده متعلق به غیر امامیه بود. شیعیان در دوران غیبت به تدریج ایده مهدی متعلق به غیر امامیه و قائم متعلق به امامیه را در هم ادغام کردند. هرچند در کتاب‌های برجا مانده تا دهه‌های آخر قرن سوم هجری/نهم میلادی امام دوازدهم شیعه همان قائم دانسته می‌شد. اما از شروع قرن بعدی، کتاب‌های شیعه امام دوازدهم شیعه را مهدی می‌نامیدند. ساشادینا نیز می گوید مهدویت امام دوازدهم بسط نظریه امامت امام غائب بود که آن را با عقیده ظهور مهدی و ایجاد عدالت ترکیب نمود در حالی که پیش از آن امام دوازدهم مهدی موعود تلقی نمی شد. در مقابل جاسم حسین می نویسد نه تنها مهدی به معنای منجی نزد امامیه از زمان ائمه به کار می رفته، بلکه امامان پیشین معتقد بودند هر یک از آنان اگر شرایط ایجاب کند می تواند مهدی قائم باشد.وی می گوید از نخستین سال ها مسلمانان باور داشتند که پیامبر نوید آمدن مردی از نسل حسین بن علی را داده که در آینده با شمشیر قیام می کند تا بدعت ها را از اسلام بزداید. اما رقابت سیاسی میان مسلمانان سبب شد برخی گروها اقدام به بهره برداری و تحریف احادیث نبوی نمایند تا از آنها در نبرد سیاسی استفاده برند.
به گفته ارجمند بیشتر این کیسانی‌ها ایرانیان نومسلمان بودند و احتمالاً این ایرانیان با باورهای زردشتی در مورد منجی آشنا بودند؛ با قهرمانانی مانند گرشاسب که پس از بیداری از یک خواب طولانی، اهریمنان را از زمین برمی‌چینند. به نوشتهٔ محمدعلی امیرمعزی و تیموتی فرنیش،بسیاری از اعتقادات مسلمانان در مورد منجی، ظهور منجی، غیبت و مؤلفه‌های آن، مدیون ادیان پیشین مانند مانویت، دین زردشت، یهودیت و مسیحیت است.
اما به نوشته جاسم حسین منشأ دیدگاه مهدی به عنوان منجی در احادیث پیامبر بوده است که توسط بیست و شش نفر از صحابه و در کتاب های حدیث اهل سنت، زیدیه و امامیه نقل شده است. وی ضعیف بودن احادیث را رد می کند و می گوید این احادیث در زمان امویان نیز رواج داشته و در کتاب سلیم بن قیس منسوب به سلیم بن قیس هلالی (م. حدود 80-90 ق./ 699- 708 م.) هم آورده شده است. از سوی دیگر مورخان و متکلمان شیعه نظیر سید مرتضی عسکری و محمدحسین طباطبایی با تأکید بر اشتراک ادیان مختلف در خصوص کلیت موضوع نوید به آمدن مهدی و برپایی دین و برقراری عدل در زمین، این موضوع را از مشترکات ادیان الهی و ناشی از منشأ فطری ادیان می دانند. این گروه نخستین اشاره به مهدی را در احادیث پیامبر اسلام که از طرق شیعه و سنی روایت شده ذکر می کنند برمی شمارند و وجود وی را از ضروریات تحقق وعده های اسلام و قرآن در برپایی عدل و قسط در زمین می دانند.
شرایط محیطی امامیه در سده های سوم و چهارم
شرایط محیطی در دوران آخرین امامان شیعه
از زمان حکومت متوکل عباسی (۲۳۲- ۲۴۷ ه. ق. / ۸۴۷ - ۸۶۱ م.) سیاست مدارای مأمون (۱۹۸- ۲۱۸ ه. ق. / ۸۱۳ - ۸۳۳ م.) و خلفای پس از وی با شیعیان یکباره به کنار گذشته شد. در دوران متوکل به دستور او حرم حسین بن علی تخریب شد و امام دهم شیعه، هادی، از مدینه به سامرا فراخوانده شد تا تحت نظارت خلیفه باشد. متوکل از هیچ وسیله ممکن در آزار رساندن و بی احترامی به وی دریغ نمی‌کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که فشار شدیدی بر امامان در سامرا می‌آمد و شیعیان در عراق و حجاز در شرایط اسف باری زندگی می‌کردند. منتصر، پسر و جانشین متوکل این سیاست‌ها را برداشت و در نتیجه امام هادی آزادی بیشتری پیدا کرد. سیاست‌های متوکل در زمان مستعین (۸۶۲ - ۸۶۶ م.) هم ادامه یافت. احتمالاً در این زمان بود که امام دهم شیعه عثمان بن سعید را به نمایندگی خود در عراق برگزید (که البته این نمایندگی در زمان امام یازدهم حسن عسکری نیز تایید شد).در دوران آخرین امامان شیعه، شبکه‌ای از وکلا شکل گرفته بود؛ البته این شبکه بیشتر از آنکه به مانند سایر شبکه‌های علوی آن زمان (اسماعیلیه، زیدیه، نوادگان حسن بن علی) به قصد برپایی قیام تشکیل شده باشد، کار گردآوری وجوهات دینی مانند خمس و زکات را انجام می‌داد. شرایط سیاسی و مذهبی سال‌های آخر امامت حسن عسکری و نخستین دهه‌های پس از مرگ او —همزمان با خلافت معتمد عباسی (۲۵۶ -۲۷۹ ه. ق. /۸۷۶-۸۹۲ م.)— بسیار پرچالش بود. این دوران به جهت سیاسی، مصادف بود با عصر ضعف خلافت عباسیان؛ بدین صورت آنان از اعمال مؤثر حاکمیت خود جز در بخش محدودی از سرزمین عراق ناتوان بودند. در این دوره، افراد مختلف در جای‌جای قلمرو عباسیان قیام کرده‌بودند و سرزمین مسلمانان دچار تجزیه سیاسی شده‌بود. معتمد عباسی، حسن عسکری را —که رقیبی بالقوه برای خلافت به شمار می‌رفت— در سامرا تحت نظارت و مراقبت قرار داده و او را حتی از ملاقات با پیروانش نیز بازداشته بود.
شرایط محیطی در سال‌های آغازین غیبت کبری
سال‌های آغازین موسوم به غیبت کبری، همزمان با دورانی بود که به «قرن شیعه» معروف است. در سال ۳۳۴ ه. ق. /۹۴۵ م. بنی‌عباس تحت سلطهٔ حکومت شیعهٔ آل‌بویه درآمد؛ آل بویه با اینکه احتمالاً در آغاز زیدی بودند، هنگامی که به حکومت رسیدند به شیعهٔ دوازده امامی گرایش یافتند؛ آل‌بویه چون از نسل پیامبر مسلمانان نبودند باید امامی زیدی از نسل پیامبر را برای اطاعت کامل از او به امامت می‌رساندند. بنابراین احتمالاً به همین دلیل بود آنان پس از رسیدن به حکومت، به شیعه دوازده امامی متمایل شدند و ایدهٔ یک امام غائب از نظر سیاسی برای بوییان مطلوبتر بود.همزمان با آل‌بویه، حکمرانان شیعه فاطمی در مصر و شمال آفریقا، خاندان بنی حمدان در شمال عراق و سوریه و ادریسیان بر بخش‌هایی از شمال آفریقا حکمرانی می‌کردند.
شیعه در این زمان به دلیل نفوذ سلسله‌های فاطمیان و آل‌بویه در قلب سرزمین‌های اسلامی، مستحکمترین بنیادهای دینی و فکری خود را بنیان نهاد. در این دوره بود که آثار بنیادین اعتقادی شیعه برای نسل‌های بعدی فراهم‌شد. آل‌بویه علوم شیعی را ترویج نمودند و علمای دینی را از مکاتب گوناگون حمایت کردند و زمینه ورود علوم کلامیِ معتزلی به شیعه را فراهم ساختند.
رویکرد تاریخی: از دوران حیرت تا تبیین نهایی اعتقادات تشیع دوازده امامی
در این بخش در خصوص دیدگاه های مختلف درباره سیر تاریخی اعتقاد به حجت بن حسن به عنوان امام دوازدهم، مهدی و غیبت وی در جامعه شیعه توضیح داده می شود.
فرقه های امامیه در دوران حیرت
با درگذشت حسن عسکری(و. ۲۶۰ ه.ق. /۸۷۴ م.)، امام یازدهم شیعه، سردرگمی بزرگی برای نیم قرن در بین شیعیان پدید آمد که نویسندگان شیعه از آن تحت عنوان «دوران حیرت» نام می‌برند. در این دوران، انشقاق در بین شیعیان شدت یافت و جنبش‌های رقیب مانند اسماعیلیه نیز استفادهٔ کافی از این موقعیت نمودند. تبلیغات در این دوران به حدی بود که بسیاری از شیعیان و بسیاری از بزرگان شیعهٔ امامی، مذهب خود را ترک نمودند. شیعه امامی به فرق متعدد منشعب شد. مسعودی (و. ۳۴۶ ه.ق. /۹۵۷ م.) در کتاب مروج‌الذهب تعداد این فرقه‌ها را بیست فرقه شمرده‌است و حسن ابن موسی نوبختی (و. حدود ۳۰۰ ه.ق.) در کتاب فرق الشیعه، از چهارده فرقه با ذکر جزئیات اعتقادی آنها نام می‌برد.
در یک دسته بندی کلی گروهی از شیعیان چنین می‌پنداشتند که حسن عسکری اصلاً فرزندی نداشته‌است و گروهی دیگر می‌گفتند حسن عسکری امام بدون فرزندی است که نمرده‌است و حسن عسکری همان مهدی غایب است.گروهی نیز معتقد بودند که حسن عسکری فرزندی ندارد و آنها روی به سوی برادر حسن عسکری، جعفر گردانیدند.گروه دیگری عنوان می‌کردند که فرزند حسن عسکری پیش از مرگ پدرش درگذشته‌است.یک گروه هم اعتقاد داشتند که فرزند حسن عسکری همان مهدی است که پدرش او را از ترس خلیفه زمان مخفی نگاه داشته و تنها توسط شمار کمی از یاران مورد اعتمادش دیده شده‌است.به گفتهٔ امیرمعزی، تنها بخشی از شیعیان که در آن زمان در اقلیت کوچکی بودند چنین دیدگاهی داشتند اما به گفته جاسم حسین اکثریت شیعیانی که امامت حسن عسکری را پذیرفته بودند تابع این دیدگاه بودند. مذهب این گروه به‌مرور به مذهب تمامی شیعیان امامی تبدیل شد که شیعیان دوازده امامی فعلی می‌باشند.
این فرقه‌ها را به پنج دسته کلی تقسیم میشوند؛ به جز آخرین دسته، سایر فرقه‌های منشعب شده تا صد سال پس از فوت حسن عسکری از میان رفتند:
واقفیه بر حسن عسکری: کسانی که مرگ حسن عسکری را باور نداشته و او را به عنوان «مهدی آل محمد» زنده می‌پنداشتند و به نام «واقفیه»، یعنی کسانی که بر امامت حسن عسکری توقف کرده‌اند، شناخته می‌شدند.
جعفریه: کسانی که پس از مرگ حسن عسکری، به برادر او جعفر بن علی الهادی ( ۲۲۶ تا ۲۷۱ ق.) گرویده و به دلیل آنکه فرزند حسن عسکری را ندیده بودند، به امامت جعفر گردن نهادند که دسته ای از آنان وی را جانشین امام دهم شیعه (هادی) و دسته ای دیگر او را به عنوان امام دوازدهم می شناختند. به این گروه «جعفریه» می‌گفتند.
محمدیه: عده ای که پس از انکار امامت حسن عسکری، به امامت اولین فرزند هادی محمد (حدود ۲۲۸ تا ۲۵۲ ق.) که در زمان حیات پدرش درگذشته بود، گرویدند. به اینان «محمدیه» گفتند.
ختم امامت: شمار دیگری بر این باور بودند که همان‌گونه که پس از محمد (پیامبر مسلمانان) دیگر پیامبری نخواهد آمد، پس از مرگ حسن عسکری نیز امامی وجود نخواهد داشت.
قطعیه: این گروه که خود چندین شاخه بودند، به امامت فرزندی که خود برای حسن عسکری قائل بودند اعتقاد داشتند. این جریانی همان جریانی بود که به تدریج به شیعه دوازده امامی فعلی تبدیل گشت.
دوره‌ای که باعث ایجاد این ابهام شد، در دوران خلافت معتمد عباسی (خلافت: ۲۵۶ تا ۲۷۹ ق. / ۸۷۰ تا ۸۹۲ م) شروع شد و تا زمان خلیفه عباسی مقتدر (خلافت: ۲۹۵ تا ۳۲۰ ق. / ۹۰۸ تا ۹۳۲ م) ادامه یافت.
ساعت : 2:41 am | نویسنده : admin
|
مطلب بعدی