پیامک
پیامک یا اس‌ام‌اس (SMS Short Message Servic به معنی سرویس پیام کوتاه) سرویسی برای تبادل پیام‌های متنی از طریق تلفنهای همراه (و برخی وسیله‌های همراه دیگر مانند رایانه جیبی) و گاه برای رایانه‌های شخصی) است. پیام کوتاه یکی از فعالیت‌های پرسود برای شرکت‌های مخابراتی محسوب می‌شود و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۱۲ درآمد حاصل از این خدمات به ۶۷ میلیارد دلار در سال برسد.
این تکنولوژی در سال ۱۹۹۲ در گروه سما تلکام شرکت مخابراتی ودافون در انگلیس اختراع شد. نیل پاپ‌ورت یکی از مهندسین این شرکت که در ساخت این تکنولوژی مشارکت داشت در ۳ دسامبر ۱۹۹۲ اولین پیام کوتاه را فرستاد. در آن زمان تلفن های همراه صفحه کلید نداشتند و برای نوشتن پیام کوتاه از کامپیوتر استفاده شد. این سیستم در واقع به عنوان یک پیجر اداری برای گزارش رفت‌وآمد مدیران شرکت‌ها به منشی و دبیرخانه طراحی شده بود اما به مرور زمان استفاده از آن گسترش یافت به طوری‌که تا بیست سال بعد نقشی محوری در نحوه برقراری ارتباط میان انسان‌ها پیدا کرد. در سال ۲۰۱۱ حدود ۱۵۰ میلیارد پیام کوتاه فقط در بریتانیا ارسال شده است.
پیامک از سال ۱۳۸۱ وارد ایران شد و تا پنج سال بعد فقط از نام اختصاری انگلیسی اس‌ام‌اس برای آن استفاده می‌شد. در سال ۸۶ فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی واژه‌های پیامک و پیام کوتاه را به عنوان برابرهای فارسی این واژه تصویب کرد.
محبوبیت خدمات پیام کوتاه
استفاده از خدمات پیام کوتاه در بین مردم جهان از محبوبیت زیادی برخوردار است. به عقیده بسیاری از مردم، استفاده از این خدمات به دلیل «ارزان بودن» به سرعت فراگیر شده‌است. در حال حاضر ۸۳ درصد از کاربران انگلیسی و ۷۹ درصد از کاربران آلمانی تلفن همراه از سرویس پیام کوتاه استفاده می‌کنند. همچنین پیش‌بینی شده‌است که تعداد پیام‌های ارسالی تا سال ۲۰۱۲ به ۳٫۷ تریلیون برسد. این رقم دو برابر تعداد پیام‌های کنونی است.
خدمات پیام کوتاه در ایران
استفاده از خدمات پیام کوتاه در ایران برای نخستین بار در سال ۱۳۸۱ مورد بهره‌برداری قرار گرفت. از این سال به بعد استفاده از پیام کوتاه به‌تدریج در بین کاربران ایرانی تلفن همراه فراگیر شد. در سال ۱۳۸۵، ۸ میلیارد پیام کوتاه در ایران مبادله شد. در این سال روزانه ۲۰ میلیون پیام کوتاه توسط کاربران تلفن همراه رد و بدل می‌گردید که این رقم در روزهای خاص و اعیاد مختلف بیشتر می‌شد.
خدمات پیام کوتاه از طریق GSM مودم نیز یکی دیگر از راه‌های ارسال انبوه پیام کوتاه‌است. در این سیستمها، نرم‌افزاری به همراه مودم روی کامپیوتر افراد نصب شده و مدیریت پیام کوتاه انجام می‌گیرد.
ارسال پیام کوتاه از طریق تلفن ثابت
ارسال و دریافت پیام کوتاه از طریق تلفن ثابت، یکی از سرویس‌های ارزش افزوده‌ای است که در کشورهای توسعه یافته مورد استفاده گسترده مشترکین قرار می‌گیرد و به عنوان یک سرویس متداول در مخابرات جهان توانسته‌است جایگاه خود را با تدوین استانداردها و قوانین مشخص ارتقا بخشد.
زبان پیامکی
زبان پیامکی (به انگلیسی: SMS language) به اصطلاحات اختصاری استفاده شده در پیامک‌ها و چت روم‌ها و شبکه‌های مجازی اجتماعی اطلاق می‌شود. براساس اهمیت
اهمیت
اهمیت زبان پیامکی در نوشتن واژه‌ها با کمترین تعداد نویسه برای رساندن مفهوم است. بخاطر همین در این گونه زبانی از رعایت اصول نوشتن از جمله نقطه گذاری، با حروف بزرگ نوشتن، و رعایت کامل دستور زبان پرهیز می‌شود.
در یک نگاه زبان پیامکی را می‌توان گویشی نو زاد در زبان دانست که واژگان و اعداد را در هم آمیخته تا مختصرترین واژگان را برا بیان مقصود بسازد.
پیدایش
پیدایش زبان پیامکی به دوره استفاده از تلگراف بر می‌گردد. زمانی که واژگانی نظیر TEXT را برای سریع نوشتن بصورت txt می‌نوشتند. بغیر از حذف واکه‌های واژه با ترکیب اعداد و حروف نیز باز هم می‌شد واژگان کوتاه تری نوشت برای مثال برای واژه انگلیسی later می‌توان از عبارت سه کاراکتری l8r استفاده کرد.
استفاده از ابزارهای چت رشد زبان پیامکی را سرعت بخشید.افراد چت کننده برای سرعت بخشیدن به کار کم کم واژه‌های اختصاری ای را برای عبارات بزرگ ساختند. بطور مثال برای عبارت انگلیسی be right back از عبارت BRB که از ترکیب حرف اول این واژه‌ها ساخته شده بود استفاده کردند.
ساختار
ساخت واژه‌های زبان پیامکی، فرمول‌های ساده‌ای دارند. اولین فرمول همان نشان اختصاری است که از ترکیب حروف اول کلمات بدست می‌آید. مانند موارد زیر
brb = be right back = برمی‌گردم
dc = disconnect = قطع ارتباط شبکه
on= online = آنلاین
off = offline = آفلاین
lol= laugh out loudly = خندیدن با صدای بلند
np= no problem = ایرادی ندارد
wb= welcome back= خوش برگشتی
asl= age/ sexuality/ location = سن/جنسیت/محل زندگی
ty= thank you = متشکرم
so so= نه زیاد خوب نه زیاد بد
glhf = good luck have fun = وقت خوبی داشته باشید و شاد باشی
bb = bye bye = خداحافظ
روش دیگر استفاده از نام حروف و اعداد است که شبیه یک واژه هستند. مانند موارد زیر:
you = U = شما
your = UR = برای شما
c u= see you = میبینمت
s2a=send too all=ارسال برای همه
nf = net freind= دوست اینترنتی
ir3l=irancell=ایرانسل
w8=wait=انتظار
در چت به زبان فارسی با حروف انگلیسی (فینگلیش)از این روش بصورت محلی بسیار استفاده می‌شود. مانند نمونه‌های زیر:
@sa = ساعت
mer۳۰ = مرسی
۲A = دعا
۳۰nama = سینما
2ost=دوست
2khtar=دختر
در برخی موارد هم حروف صدادار یک واژه حذف می‌شوند:
tnx = thanks = ممنون
BA=بیا
در برخی موارد هم از ترکیب چند روش استفاده می‌شود:
uw = your welcome = خواهش می‌کنم
فراپیام
فراپیام یا خدمات پیام چندرسانه‌ای یا ام‌ام‌اس (به انگلیسی: Multimedia Messaging Service یا MMS) استانداردی ارتباطی برای فرستادن پیام‌هایی است که دارای عناصر چندرسانه‌ای (مثل عکس، صدا، ویدیو، متن فرمت‌دار) هستند. پیام چندرسانه‌ای، توسعه‌ای از استاندارد پیامک است، که امکان فرستادن پیام‌هایی با طول بیشتر، و با بهره از پروتکل کاربردی بیسیم برای نمایش محتوا را فراهم می‌کند. رایجترین استفادهٔ آن، فرستادن عکس از گوشی‌های دوربین‌دار است.
رایانامه
رایانامه یا ایمیل (به انگلیسی: email) به پیامی رقومی (دیجیتالی) گفته می‌شود که در شبکه‌ای رایانه‌ای از یک فرستنده به یک یا چند گیرنده فرستاده می‌شود. سرویس ایمیل یا رایاپیک (به انگلیسی: e-mail service) سامانه‌ای است که این خدمات را ارائه می‌کند. نشانی پست الکترونیکی یا رایانشانی (به انگلیسی: e-mail address)، نشانی است که برای رایانامه مشخص شده‌است.
یکی از کاربردهای اینترنت فرستادن و دریافت نامه‌های الکترونیکی است؛ نامهٔ الکترونیکی پرونده‌ای است که از طریق شبکهٔ اینترنت برای مخاطبی که دارای رایانشانی است، فرستاده می‌شود.
اگر شما دارای یک پست الکترونیکی روی شبکه اینترنت باشید و برایتان یک رایانامه فرستاده شده باشد، این رایانامه روی دستگاه کارساز شبکه‌ای که به آن متصل هستید باقی می‌ماند تا شما به شبکه وصل شوید، سپس با پیام ((نامهٔ تازه)) روبرو می‌شوید که می‌توانید به کمک نرم‌افزارهای مورد استفاده خود آن را بخوانید و به آن پاسخ دهید.
تاریخچه
درباره نحوه ابداع و به‌کارگیری ایمیل اختلاف نظر وجود دارد.
برابر فارسی برای ایمیل
واژۀ مرکب انگیلسی electronic mail به شکل گرته‌بردارانه به بسیاری از زبان‌های جهان راه یافته است. به سخن دیگر، هر یک از دو واژۀ این ترکیب جداگانه به زبان‌های مقصد برگردانده شده و سپس در آن زبان‌ها واژۀ مرکبی شکل داده‌اند؛ برای نمونه در فرانسوی به courrier électronique، در آلمانی به elektronische Post، در عربی به برید إلکترونی، در روسی به электронная почта و در فارسی به نامۀ الکترونیک و پست الکترونیک برگردانده شده است.
طولی نکشید که واژۀ مرکب انگیلسی electronic mail در خود این زبان به صورت کوته‌نوشت email درآمد و کاربرد گسترده یافت. از آن پس همین صورت کوته‌نوشت هم به بسیاری از زبان‌های دیگر راه یافت (نگاه کنید به صفحۀ مربوط به همین واژه در ویکی‌پدیای دیگر زبان‌ها). این وام‌واژه در فارسی به صورت ایمیل و ایمیل نوشته می‌شود.
واژه‌های رایانامه و پیام‌نگار از جمله پیشنهادهای فرهنگستان برای نام‌گذاری این پدیده در فارسی هستند که البته هنوز به تصویب نهایی نرسیده‌اند. تا امروز (10 آبان 1392) وبگاه فرهنگستان برابر تصویب‌شده‌ای برای این پدیده منتشر نکرده است. با این حال در همین وبگاه، در صفحۀ ارتباط با فرهنگستان، به جای email واژۀ پیام‌نگار به کار رفته است.
در واژۀ رایانامه جزء رایا کوتاه‌شدۀ رایانه است (مانند e که کوتاه‌شدۀ electronic است). به سخن دیگر، بدین‌سان در انگلیسی و فارسی برای ساختن واژه‌های اینترنتی و رایانه‌ای یک پیشوند ساخته شده است. به این فرایند دستوری‌شدگی می‌گویند. پیشوند «رایا-» هم در فارسی مانند پیشوند -e در انگلیسی نشان‌دهندۀ رایانه‌ای و اینترنتی بودن چیزی است.
از زمرۀ نهادها و مرجع‌های رسمی که واژۀ رایانامه را پذیرفته‌اند، شورای عالی انفورماتیک است که در «واژه‌نامۀ مرجع برای ترجمۀ محیط لینوکس»، Electronic Mail را نامۀ الکترونیکی و E-mail را رایانامه ترجمه کرده است.
پروتکل‌ها
برای ارسال ایمیل ها از پروتکل SMTP استفاده می‌شود. این پروتکل مشخص می‌کند که چگونه یک مامور ارسال نامه باید یک نامه را از کاربر ارسال کننده دریافت کرده و آن را به صندوق پستی کاربر گیرنده تحویل دهد. رایجترین پیاده سازی‌های این پروتکل برنامه‌های سندمیل و پست‌فیکس هستند. همچنین دو پروتکل رایج دیگر به نامهای POP و قرارداد پیام‌گزینی وجود دارند که کاربر گیرنده با استفاده از این پروتکل‌ها می‌توانید به صندوق پستی خود متصل شده و نامه‌های خود را بخواند. پیاده سازی‌های مختلفی از این دو پروتکل وجود دارد که از میان معروفترین آنها می‌توان به داوکت اشاره کرد.
نرم‌افزارهای دریافت و ارسال ایمیل
برای فرستادن و دریافت ایمیل، نرم‌افزارهای گوناگونی رایج است از جمله مایکروسافت آوت لوک که تحت ویندوز است و همچنین نرم‌افزار اوولوشن یا Kmail که تحت سیستمعاملهای مبتنی بر یونیکس مانند گنو/لینوکس کار می‌کند و یا نرم‌افزارهای مبتنی بر وب مانند squirrelmail.
سرویس‌های ایمیل
از جمله خدمات‌دهندگانی که به صورت رایگان به افراد، یک پست الکترونیک (ایمیل) ارائه می‌دادند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
جیمیل
یاهومیل
هات‌میل
آمریکن آنلاین
گفتگوی اینترنتی
گپ یا چت در فارسی اصطلاحی به معنای گفتگوی اینترنتی است. اگرچه فرهنگستان زبان فارسی واژه گپ را معادل این واژه قرار داده‌است اما این واژه چندان مورد استقبال عمومی قرار نگرفته‌است. این واژه خلاصه شده Online chat از زبان انگلیسی است.
فن آوری
در ابتدا برای چت اینترنتی از پروتوکل آی آر سی استفاده می‌شد. اما اکنون از طریق سایر پروتکل‌ها نیز این کار امکان پذیر می باشد.
نرم‌افزارهای چت
برای چت نرم‌افزارهای زیادی مانند آی‌آرسی، یاهو مسنجر، ام اس ان مسنجر، گوگل تاک، اسکایپ و پیام‌رسان ویندوز لایو وجود دارد. نرم افزار های چت هم اکنون در موبایل هم افزایش چشم گیری داشته اند و کاربران خاص خود را دارند.
تلفن همراه
تلفن همراه یا گوشی همراه وسیله ایست برای ارسال و دریافت تماس تلفنی از طریق ارتباط رادیویی در پهنای وسیع جغرافیایی. منظور از موبایل یا گوشی همراه یا تلفن سلولی وسیله‌ای است که برای اتصال به شبکهٔ تلفن همراه به کار می‌رود. این وسیله اولین بار توسط شرکت امریکایی موتورولا در تاریخ 3 آوریل 1973 با وزنی نزدیک به یک کیلوگرم تولید شد. موبایل نسل‌های گوناگونی دارد و توسط شرکت‌های سازنده گوناگونی تولید می‌شود و به فروش می‌رسد. برخی از شرکت‌های بزرگ تولیدکننده گوشی همراه در دنیا شامل نوکیا٬ سامسونگ الکترونیکس٬ ال‌جی الکترونیکس٬ موتورولا٬ سونی اریکسون٬ اپل و اچ‌تی‌سی هستند.
در تلفنهای همراه به صورت معمول یک مجموعه نرم‌افزار یا سیستم‌عامل برای کنترل سخت‌افزار به کار می‌رود و برنامه‌های جانبی توسط سیستم‌عامل اجرا می‌شوند. از سیستمعاملهای معروف برای تلفن همراه، می‌توان به سیستم‌عامل اندروید (android) و سیمبیان اشاره کرد. حذف شود.
بررسی بلوک‌های داخلی تلفن همراه
بلوک RF
این بلوک متشکل از قطعاتی است که وظیفه آنها ارتباط دادن گوشی به BTS است؛ در حقیقت بلوک RF فرکانس GSM را از BTS دریافت کرده، سپس اطلاعات روی آن را جدا نموده و به واحدهای دیگر موبایل می‌دهد. به زبان دیگر بلوک RF وظیفهٔ تبدیل فرکانس بالای GSM را به فرکانس کمتری به نام IF بر عهده دارد.
امواج موجود در فضا توسط آنتن موبایل دریافت شده و وارد قطعه‌ای به نام آنتن سوییچ می‌شوند. آنتن سوییچ وظیفه تعیین حالت فرستندگی یا گیرندگی آنتن را به عهده دارد. بسته به این که موبایل سازگار با چند باند GSM باشد، تعداد پایه‌های آنتن سوییچ متفاوت خواهد بود. آنتن سوییچ برای هر باند GSM، آنتن را به یک خروجی به نام RX و یک ورودی به نام TX وصل می‌کند. در حقیقت آنتن سوییچ مانند یک کلید است که با فرمان‌هایی آنتن را مرتباً به خط RX یا به TX متصل می‌کند. در بلوکی که مشاهده کردید، موبایل قابلیت کار با دو باند GSM900 و GSM1800 را دارد. بنابراین آنتن سوییچ دو خروجی RX و دو ورودی TX خواهند داشت که در شبکه‌های تلفن ایران از آن جایی که GSM 900 است خط RX و TX باند ۱۸۰۰ بدون استفاده خواهد بود. آنتن سوییچ یکی از قطعات حساس برد موبایل است و خرابی در آن باعث به وجود آمدن عیوبی از قبیل پرش آنتن یا نداشتن دریافت یا ارسال خواهد شد. در مورد سلف و خازن قبل از اتصال آنتن به آنتن سوییچ نیز از آن جایی که امپدانس خروجی آنتن بسیار کم است و از طرفی امپدانس ورودی آنتن زیاد است، باید قبل از اتصال این دو، عمل تطبیق امپدانس توسط قطعه‌ای انجام شود. معمولاً در مدارات، قسمت آنتن موبایل از یک سلف که به صورت موازی بین آنتن و زمین بسته می‌شود استفاده تشکیل می‌شود. این سلف می‌تواند باعث عمل تطبیق امپدانس بین آنتن و آنتن سوییچ شده و مانع از هدایت جریان DC بین این دو واحد گردد تا این دو واحد اثر منفی در عملکرد یکدیگر نداشته باشند. وظیفه فیلتر SAW حذف فرکانس‌های کانال همسایه و فرکانس‌های مزاحم است. خط خروجی RX از آنتن سوئیچ وارد SAW شده و بعد از آن فرکانس‌های مزاحم حذف می‌شود و فقط فرکانس‌های باند GSM در خروجی آن دیده می‌شود. SAW همان‌گونه که فرکانس‌های مزاحم را حذف می‌کند، فرکانس‌های اصلی GSM را هم خیلی ضعیف می‌کند. برای تقویت سیگنال‌های دریافتی GSM بعد از SAW از یک تقویت کننده به نام LNA استفاده می‌شود.
آی‌سی RF: به این آی‌سی HAGAR هم گفته می‌شود که اصلی‌ترین قطعه بلوک RF است و وظیفه آن عمل مدولاسیون و دمودلاسیون است. مدولاسیون به سوار کردن اطلاعات روی یک موج گفته می‌شود، در این صورت با توجه به این که موج می‌تواند در فضا منتشر شود اطلاعات ما نیز همراه موج جابجا می‌شود. به موجی که اطلاعات روی آن سوار می‌شود، موج حامل گویند، یکی از وظایف آی سی HAGER انجام این عمل است. عمل مدولاسیون برای اطلاعاتی که از موبایل به BTS ارسال می‌شود انجام می‌گردد. دمودولاسیون به عمل جداسازی اطلاعات از روی فرکانس حامل می‌گویند. این عمل نیز توسط آی سی HAGER انجام شده و روی سیگنال‌های دریافتی از BTS انجام می‌شود.
کریستال: برای مدولاسیون و دمودولاسین، آی سی HAGER نیاز به فرکانس دارد. این فرکانس توسط قطعه‌ای به نام کریستال که معمولاً در کنار آی‌سی RF قرار دارد تولید می‌شود. کریستال مولد فرکانس بسیار دقیقی است که در بسیاری از مدارهای الکترونیکی به عنوان تولید کننده فرکانس یا پالس ساعت از آن استفاده می‌شود. کریستال که اسیلاتور نیز نامیده می‌شود به صورت یک قطعه دو، سه یا چهار پایه است. چند خازن به عنوان فیلتر در داخل اسیلاتور قرار می‌گیرد.
آی سی P.A: قبل از ارسال اطلاعات، از یک آی‌سی تقویت کننده به نام P.A استفاده می‌شود و سیگنالی که از موبایل خارج می‌شود در نهایت توسط این واحد تقویت خواهد شد.P.A سیگنال‌هایی را که باید تقویت کند از آی سی RF دریافت می‌کند. این آی سی جهت تقویت سیگنال‌های TX به تغذیه نیاز دارد که تغذیه آن به صورت مستقیم از باتری گرفته می‌شود.
آی سی VCO: یک گوشی موبایل بایستی بتواند روی فرکانس‌های مختلفی که BTS هر منطقه روی آن تنظیم شده قرار گیرد تا با آن ارتباط پیدا کند. به بیان دیگر آی سی HAGER روی فرکانس‌های مختلفی باید بتواند مدولاسین و دمودلاسین انجام دهد. این عمل مستلزم این است که بتوان فرکانس حامل HAGER را با دقت زیاد تغییر داد، این عمل در موبایل توسط قطعه‌ای به نام VCO انجام می‌شود.
بلوک AF
بلوک AF (واحد صدای دستگاه) وظیفه تبدیل اطلاعات دریافتی از واحد RF به صدا را بر عهده دارد. همچنین صدایی که باید از موبایل به BTS منتقل شود، قبل از ارسال وارد واحد AF می‌شود که پس از یکسری تبدیلات و آماده‌سازی از طریق واحد RF منتقل می‌شود. در حقیقت واحد AF رابط بین کاربر موبایل و واحد RF است. این بلوک از یک طرف به میکروفون و بلنگو و از طرف دیگر به بلوک RF متصل است.
جابجایی اطلاعات بین موبایل و BTS به صورت دیجیتال است. دیجیتال، یعنی منطق صفر و یک. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که هر گوشی در یک ثانیه فقط مدت زمان کوتاهی را برای دریافت یا ارسال در اختیار دارد. گوشی در لحظهٔ داشتن کانال می‌تواند اطلاعات را جابجا کند، ولی در لحظه‌ای که فرکانس در اختیار گوشی دیگری است، نمی‌تواند به BTS اطلاعات انتقال دهد و این بدین مفهوم است که دائماً ارتباط بین گوشی و BTS قطع و وصل می‌شود که باعث می‌شود که صدا نیز قطع و وصل شود. برای رفع مشکل اگر صدا به صورت دیجیتال باشد، می‌توان آن را روی حافظه نگهداری کرد و زمان کانالدار بودن موبایل، تمامی اطلاعات حافظه را منتقل کرد؛ بدون این که بخشی از صدا در لحظات قطع و وصل از بین برود.
بلوک MCU
کنترل عملکرد بلوک‌های مختلف در موبایل بر عهده این واحد است. این واحد از قطعات مختلفی مثل آی‌سی پردازشگر و حافظه‌ها تشکیل شده است که توسط یک برنامه سیستم‌عامل می‌تواند کل گوشی را کنترل کند. برنامه سیستم‌عامل توسط طراح گوشی در یکی از حافظه‌های گوشی ذخیره می‌شود. باید توجه داشت که آی‌سی CPU فقط پردازش کننده اطلاعات و عملکرد آن تحت تاثیر برنامه سیستم‌عامل است.
بلوک UI
این بلوک که به آن رابط (کاربر) نیز گفته می‌شود وظیفه راه اندازی کلیه اعلام کننده‌ها از قبیل زنگ، موتور لغزاننده و LEDهای روشن کننده صفحه نمایشگر و صفحه کلید در شب را بر عهده دارد. در بعضی از گوشی‌های موبایل بلوک UI به صورت یک آی سی ساخته می‌شود و در بعضی گوشی‌ها قسمت‌های مختلف آن ترانزیستوری است و به صورت مجزا روی برد قرار می‌گیرد.
بلوک منبع تغذیه و شارژینگ
منبع تغذیه موبایل واحدی است که ولتاژ لازم بلوک‌های دیگر را از طریق باتری فراهم می‌کند. واحد منبع تغذیه از رگولاتورهای مختلفی تشکیل شده و داخل یک بسته بندی قرار دارد. این بسته بندی به آی‌سی CCONT موسوم است. واحد شارژینگ نیز مجموعه قطعاتی است که از طریق ولتاژ دریافتی از آداپتور، باتری را شارژ می‌کند. معمولاً این واحد نیز از یک آی‌سی به نام CHAPS تشکیل شده‌است. آی‌سی CCONT و CHAPS با یکدیگر در ارتباط هستند، زیرا آی‌سی CHAPS برای شارژ باتری بایستی از CCONT کنترل شود.
COBBA
در بلوک AF از یک آی‌سی به نام COBBA استفاده می‌شود. این آی‌سی مبدل سیگنال‌های آنالوگ به دیجیتال و برعکس است. امواج دریافتی آنتن بعد از این که توسط آی‌سی RF دمودولاسیون شدند با خطوط RX وارد آی‌سی COBBA در واحد AF می‌شوند. این آی‌سی ابتدا سیگنال‌های دریافتی از RF را توسط خطوط ارتباطی PCM به بلوک MCU می‌دهد. در این بلوک اطلاعات از طریق آی‌سی CPU روی حافظه موقت گوشی ریخته می‌شود. سپس آی‌سی COBBA دوباره از طریق همان خطوط ارتباطی، اطلاعات را از روی حافظه موقت خوانده و به سیگنال آنالوگ تبدیل می‌کند که از طریق بلندگو قابل استفاده خواهد شد. به همین طریق برای اطلاعاتی که بایستی از موبایل خارج شود، صدایی که توسط میکروفون دریافت می‌شود، به صورت سیگنال آنالوگ است. این سیگنال بعد از ورود به آی‌سی COBBA، تبدیل به صدای دیجیتال دیجیتال می‌شود. این صدا از طریق خطوط PCM به واحد MCU منتقل می‌شود تا در حافظه موقت نگهداری شود و به محض کانالدار شدن موبایل تمامی اطلاعات قسمت میکروفون از طریق واحد RF به BTS ارسال می‌شود.
PCM
PCM یکی از روش‌های انتقال اطلاعات بین دو واحد است. این واحد خطوط ارتباطی بین آی‌سی COBBA و CPU بوده و در نقشه‌ها از آن به عنوان خطوط PCM نام برده می‌شود. این انتقال به صورت کد شده انجام می‌شود که انواع آن RX و TX است.
1- خطوط PCM TX مربوط به مسیر جابجایی اطلاعات دیجیتال میکروفون به حافظه؛
2- خطوط PCM RX مربوط به مسیر انتقال اطلاعات دیجیتال دریافتی به حافظه.
خطوط PCM TX و PCM RX در نقشه‌های گوشی‌ها بین آی سی COBBA و آی‌سی CPU مشخص می‌باشد.
آنالوگ و دیجیتال
سیگنال آنالوگ به آن دسته از سیگنال‌هایی اطلاق می‌شود که مقدار ولتاژ آن در لحظات مختلف در حال تغییر باشد؛ به این صورت که در یک لحظه ۲ ولت، لحظه‌ای دیگر ۳ ولت و به همین صورت در حال تغییر باشد. این سیگنال می‌تواند توسط یک میکروفون ساخته شود. ماهیت تغییرات سیگنال آنالوگ، به عنوان مثال صدا، به مولد آن ،که می‌تواند صدای یک انسان باشد، بستگی دارد. سیگنال‌های آنالوگ را در آی‌سی‌های حافظه نمی‌توان ذخیره کرد. همچنین در انتقال آن نیز امکان نویز پذیری بالا است. در مدارات منطقی و کنترلرها اگر بخواهیم یک سیگنال آنالوگ را وارد کنیم باید آن را به دیجیتال تبدیل کنیم. دیجیتال یعنی صفر و یک، در حقیقت در سیستم دیجیتال تغییرات در لحظات مختلف وجود دارد، ولی همیشه این تغییرات به صورت صفر و یک است. منظور از صفر و یک، دو سطح منطقی است. ما می‌توانیم صفر منطقی را به سطح ولتاژ صفر ولت و یک منطقی را به سطح ولتاژ پنج ولت تعریف کنیم. در این صورت سطوح ولتاژ دیگری به غیر صفر و پنج ولت نخواهیم داشت. مزیت دیجیتال در ذخیره سازی آن توسط آی‌سی حافظه و همچنین انتقال راحت آن با کیفیت خوب است. برای تبدیل سیگنال آنالوگ به دیجیتال روش‌های مختلفی وجود دارد. اصول تبدیل آن به این صورت است که ابتدا از آنالوگ در لحظات مشخص نمونه‌برداری می‌کنیم، سپس نمونه‌ها توسط یک مبدل به دیجیتال تبدیل می‌شود. هر چه تعداد نمونه گیری‌ها از سیگنال آنالوگ بیشتر باشد، ما توانسته‌ایم آنالوگ را با کیفیت بهتری به دیجیتال تبدیل کنیم. فقط بایستی این مطلب را در نظر بگیریم که افزایش تعداد نمونه برداری‌ها باعث افزایش حجم تبدیل خواهد شد. طریقه تبدیل آنالوگ به دیجیتال لازم است در تبدیل مجموع ارزش بیت‌هایی که یک هستند، برابر با مقدار ولتاژ آنالوگ شود. بیت‌های به دست آمده را می‌توان توسط سلول‌های حافظهٔ موقت یا دائم ذخیره کرد تا در زمان‌های لازم از آن استفاده کنیم. این عمل در موبایل انجام می‌شود و صدای میکروفون ابتدا به دیجیتال تبدیل شده، سپس در حافظه موقت موبایل قرار می‌گیرد تا در لحظه داشتن کانال ترافیکی یک جا بیت‌ها را ارسال کنیم. این باعث می‌شود که در لحظاتی که BTS کانالی را از موبایل می‌گیرد، صدای مشترک در موبایل ذخیره شده و به صورت منقطع به مخاطبین نرسد. برای صدای دریافتی نیز این عمل انجام می‌شود، فقط در آن حالت باید آی‌سی COBBA مجهز به یک مبدل D to A شود تا بتوانیم اطلاعا دیجیتال دریافتی از BTS را به آنالوگ تبدیل کنیم. به تبدیل آنالوگ به دیجیتال باشد. هر چه فرکانس سیگنال آنالوگ بیشتر باشد، لازم است تعداد نمونه برداری‌ها افزایش یابد تا امکان تبدیل تغییرات سریع آن را داشته باشیم.
بلند گو
Earpiece یا COBBA زمانی که تبدیلات را انجام داد باید خروجی آنالوگ را به بلند گو بدهد. معمولاً در بعضی از بردهای موبایل قبل از اتصال سیگنال COBBA به بلند گو از دو مقاومت محدود کننده به صورت سری با بلند گوهای موبایل استفاده می‌کنند.
میکروفن
Speaker برای دریافت صدا و انجام تبدیلات و ارسال، از یک میکروفون خازنی در موبایل استفاده می‌شود. میکروفون خازنی معمولاً از یک صفحه کریستالی است که به صدا حساس است و همراه آن یک ترانزیستور تقویت کننده وجود دارد. کیفیت دریافت میکروفون خازنی در مقایسه با انواع دیگر میکروفون‌ها بسیار زیاد است که یکی از دلایل آن داشتن ترانزیستور تقویت کننده داخل میکروفون است. ترانزیستور میکروفون جهت تقویت نیاز به ولتاژ DC دارد. این ولتاژ را بایستی توسط قطعاتی در برد موبایل فراهم کنیم. هرچه سطح ولتاژ را افزایش دهیم، حساسیت و قدرت دریافتی میکروفون بیشتر می‌شود. در بعضی از موبایل‌ها این ولتاژ توسط آی سی COBBA ساخته می‌شود و قطعه خارجی دیگری نداریم، ولی در بعضی از موبایل‌ها این ولتاژ توسط یک ترانزیستور در کنار آی سی COBBA فراهم می‌شود. البته راه اندازی ترانزیستر از طریق آی سی COBBA است.
اثرات امواج تلفن همراه بر سلامت انسان
نگرانی‌ها دربارهٔ اثرات امواج تلفن همراه بر سلامت انسان با رشد بیش از حد تلفنهای بیسیم همراه (۲ میلیارد در آگوست ۲۰۰۵) بیشتر شده‌است. این نگرانی‌ها به خاطر این هستند که تلفن همراه از خود امواج الکترومغناطیسی در مقیاس مایکروویو ساطع می‌کند.
معروفترین سیستمعاملهای تلفن همراه
iOS
Google Android
لینوکس
Palm OS
RIM Blackberry
Symbian OS
Windows Mobile
بادا bada
Firefox OS
اولین تلفن همراه در ایران
اولین تلفن همراه موجود در ایران که شکل و شمایلی به تلفنهای همراه امروزی ندارد، متعلق به ناصرالدین شاه بود.
شکل و شمایل این تلفن همراه که در سال ۱۲۳۰ تولید شده است، به تلفنهای همراه امروزی شباهتی ندارد. این تلفن همراه در سفرها همراه ناصرالدین شاه بوده و در زمان نیاز به کابل‌های کشیده شده بین راه وصل و با مخاطب مورد نظر تماس تلفنی برقرار می‌شده است این تلفن دارای راهنمای فارسی بوده و ساخت کارخانه «البیس» شهر زوریخ می‌باشد
تلفن هوشمند
تلفن هوشمند (به انگلیسی: Smartphone) به تلفن همراهی گفته می‌شود که تواناییهای پیشرفته تر و قدرت محاسبات بیشتر از «تلفن مرکب» (feature phone) ارائه می‌دهد.
گوشی های هوشمند یا Smartphone گوشی های موبایل پیشرفته با قابلیت های خاص و کاربردهایی نظیر کامپیوترهای شخصی (PC) هستند. بیشتر گوشی های هوشمند دارای دوربین هستند
قابلیت هایی مثل اتصال به اینترنت و ایمیل و تنظیمات مشخص را نیز دارند.
یکی از خصوصیات مهم این گوشی ها امکان نصب برنامه های پیشرفته پردازشی و اتصال روی آنهاست، ولی در گوشی های معمولی نرم‌افزارها و برنامه های خاصی توسط سازندگان از قبل قرار دارد و فقط از طریق سازنده یا اپراتورها قابلیت ارتقا دارند.
این گوشی های هوشمند دارای برخی اینترفیس های اضافه مثل QWERTY، صفحه نمایش لمسی و یا حتی دسترسی مطمئن به ایمیل (همان طور که در Black Berry هم وجود دارد) هستند.
بنابراین تفاوت های مهم گوشی های هوشمند و گوشی های معمولی می تواند در زمینه قیمت و قابلیت های سطح بالای این گوشی ها باشد. مثلاً گوشی های هوشمند ۲۰۰۷ همگی دارای پشتیبانی کامل و پیشرفته ایمیل هستند.
امروزه بیشتر موبایل ها برخی از برنامه های ساده PDA مثل دفترچه تلفن، تقویم و لیست وظایف را دارا هستند، البته گوشی هایی که دارای پلات فرم های BREW یا Java ME اجازه نصب کردن برخی برنامه های جانبی را می دهند، اما این گوشی ها در زمره گوشی های هوشمند قرار نمی‌گیرد.
در حال حاضر گوشی های زیادی از نوع BREW هستند که قابلیت و کارایی PDAها را دارند، همچنین توانایی اجرای برنامه هایی که توسط شرکت های نرم‌افزاری دیگر تولید شده اند یا اصطلاحاً برنامه های third - party داشته و دارای صفحه نمایش های بزرگ ۳۲۰*۲۴۰ پیکسل هستند، اما نمی توان آنها را smart phone نامید.
رایانه جیبی
پاکت پی‌سی نوعی رایانه کوچک است که می‌توان آن را در یک دست گرفت، از نظر ابعاد به اندازه یک کتاب کوچک یا ماشین حساب است و جایگزین لپ‌تاپهای سنگین‌تر و گران‌قیمت به شمار می‌آید.صفحه لمسی از ویژگی بارز آنها به شمار می‌رود.
تقریباً همهٔ پاکت پی‌سی‌ها از سیستم‌عامل ویندوز موبایل استفاده می‌کنند.
داشتن سیستم‌عامل ویندوز و شباهت بیشتر آن به رایانه شخصی، کارآیی بهتر در زمینه صوت و تصویر و در کل مولتی‌مدیا، سازگاری بیشتر با بسته‌های نرم‌افزاری خاص مایکروسافت و در رأس آن آفیس، داشتن چند نرم‌افزار مختلف برای تشخیص دست‌خط، تولیدکنندگان متنوع و ... همه از مزایای این دستگاهها می‌باشند .
برخی امکانات پاکت پی سی
• موبایل ۴ باند: نسل سوم تلفنهای همراه (3G) را با دارا بودن سیستم‌عامل ویندوز، کارایی و توانمندی فراتری را نسبت به موبایلهای موجود جهت برقراری و ساماندهی ارتباطات در اختیار کاربران قرار می‌دهند.
• دوربین ۳ مگاپیکسل: با بهره‌مندی از تواناییهای دوربین 3 مگاپیکسلی (همراه فلاش) همواره و در هر لحظه قادر به ثبت عکس و فیلم از لحظه‌های تکرار نشدنی محیط اطراف خواهید بود.
• قابلیت اتصال آسان به اینترنت : در محیط آشنای اینترنت اکسپلورر به جستجو در میان سایت‌های مورد علاقه و نیاز خود بپردازید. امکانات اینترنت برای تجار فرصت بررسی لحظه به لحظه تحولات و تغییرات بهای کالاها، وضعیت سهام بورس و اخبار اقتصادی را فراهم می‌کند. (ارتباط از طریق سیم کارت، خط تلفن ثابت یا وای-فای)
• ارسال و دریافت گپ، پیام چندرسانه‌ای، پیامک، ایمیل: با برنامه Microsoft Outlook نامه‌های الکترونیکی خود را در هر زمان و مکان دریافت و ارسال نمایید. با همراه داشتن یک پاکت پی‌سی دیگر هیچ نامهای را از دست نخواهید داد.
• ارسال و دریافت فکس : فکس‌های خود را دریافت کنید، در صورت تمایل با دست خط خود ارسال کنید و هرگاه به دفتر کارتان بازگشتید آنها را از روی حافظه دستگاه برای بایگانی چاپ نمایید.
• برنامه مایکروسافت آفیس : فایلهایتان را در محیط Excel یا Word یا PowerPoint با سازگاری صد در صد با کامپیوترتان اجرا نمایید.
• قابلیت ارتقاء حافظه: قابلیت پذیرش انواع کارتهای حافظه گیگا بایتی، به شما امکان می‌دهد که همواره فضای کافی برای ذخیره عکس، فیلم، موسیقی،e-book وبایگانی اطلاعات در دسترس داشته باشید.
• سیستم مکان یاب جهانی((GPS: موقعیت جغرافیایی خود را در هر لحظه و مکان مشاهده کرده و بهترین مسیر را برای رسیدن به مقصد انتخاب نمایید.نقشه‌ای جامع از شهرها و خیابانهای جهان همیشه همراه شماست.
• اجرای بازیهای کامپیوتری، گیرنده تلویزیون و رادیو: بازیهای سرگرم کننده و دلخواه را همراه داشته باشید و در فرصتهای مناسب تجربه و مهارت خود را بالا ببرید.
• ضبط و پخش فایلهای صوتی و تصویری: با برنامهWindows media player در هنگام استراحت یا در مسیرهای طولانی فایلهای mp3 یاmp4 را اجراء کرده یا به تماشای فیلم مورد علاقه‌تان با کیفیت DVD بپردازید و از امکانات مالتی مدیا در حرکت نیز لذت ببرید.
• امکان نصب برنامه‌های گوناگون: تفاوتی نمی‌کند زمینه فعالیت و تخصص شما چه باشد، اطمینان داشته باشید نرم‌افزار مناسب و دلخواه خود را در میان صدها برنامه موجود خواهید یافت.انواع برنامه‌های پزشکی، حسابداری، مدیریت، بازرگانی، آموزشی، فنی و مهندسی، دیکشنری و...در دسترس شماست.
• لوازم جانبی: طیف وسیعی از لوازم جانبی، امکانات و سهولت کار با این دستگاهها را دو چندان می‌کند.کی برد، مودم هایBluetooth جهت ارتباط با اینترنت از طریق خطوط تلفن ثابت، خروجی صدا و تصویر به video projection یا نمایشگرهای بزرگ، شارژهای مسافرتی و کیف‌های گوناگون جهت محافظت و زیبایی بیشتر دستگاهها همه در دسترس شماست.
کاربردهای پاکت پی سی جهت مشاغل گوناگون
• بازرگانان و مدیران : تنظیم قرارهای ملاقات، دریافت و ارسال E-mail و فکس، مجموعه برنامه‌های Microsoft Office، تهیه نامه‌های تجاری و نمایش کالاها بصورت pdf، ضبط صوتی و تصویری مذاکرات وجلسات...
• پزشکان و پرستاران : نصب انواع نرم‌افزارهای پزشکی و دارویی، تشخیص بیماری، تشکیل پرونده بیماران بصورت دیجیتالی، صدور نسخه بصورت Text، و یا Handwriting، ذخیره عکس بیماران...
• مهندسان و طراحان : نصب و اجرای برنامه و فایلهای AutoCAD، ماشین حسابهای مهندسی با امکان رسم نمودار...
• حسابداران : نرم‌افزارهای حسابداری سازگار با windows Mobile، برنامه Excel
• دانشگاهها و موسسات آموزشی : نصب انواع نرم‌افزارهای آموزشی، کتابهای الکترونیک، دیکشنری، نمایش اسلاید وفیلم، ضبط و پخش صدا(voice Record) و تصویر کلاسها و سمینارها...
• آژانس‌های املاک : جستجو و نمایش سریع فایلهای املاک و آپارتمانها بصورت عکس و فیلم، ثبت درخواست متقاضیان...
• شرکت‌ها ی پخش و بازاریابی : نمایش عکس و فیلم محصولات بصورت دیجیتال، لیست قیمت کالاها و امکان ثبت سفارش و صدور فاکتور...
• رستوران‌ها : دریافت سفارش و ارسال همزمان به صندوق و آشپزخانه، کنترل انبار
• شرکت‌های حمل و نقل : کنترل مسیر و موقعیت جغرافیایی ناوگان حمل و نقل در هر زمان
لپتاپ
رایانه کیفی یا لپتاپ (به انگلیسی: Laptop)، کوچک و نسبتاً سبک گفته می‌شود. وزن آن معمولاً بین ۱ تا ۷ کیلو است که به‌اندازه و مواد مصرف شده در ساخت آن بستگی دارد. این رایانه کوچکتر از رایانه‌های رومیزی است و می‌تواند با یک باتری کارکند و یا از یک آداپتور AC/DC خارجی تغذیه شود. بسیاری از آنها چند سلول ۳ ولت دارند که در اجرای عملکرد ساعت و دیگر فرآیندها در هنگام قطع برق مفید است. لپتاپها به طور کلی دارای همان اجزایی هستند که در یک رایانه رومیزی وجود دارد ولی با این تفاوت که تا جای ممکن از وزن و اندازه آنها کاسته شده‌است. لپتاپها دارای صفحه نمایش بلور مایع هستند و چند طرح حافظه درآن‌ها برای RAM در نظر گرفته شده‌است. لپتاپها دارای یک صفحه کلید سرخود هستند و یک ماوس نیز روی صفحه زیرین آنها وجود دارد ولی می‌توان صفحه‌کلید و ماوس خارجی و جداگانه نیز به آنها متصل کرد.
طبقات
گونه‌هایی از لپتاپ.
Umpcs
این نوع از لپتاپها اندازه بسیار کوچکی دارند و در نتیجه سیارتر از گونه‌های دیگر به حساب می‌آیند. اندازه آنها مانند PDA است و نوت‌بوک نیز خوانده می‌شوند و می‌توان آنها را روی زانو گذاشته و از آنها استفاده کرد. با این وجود در درایو سخت می‌تواند حرارت را تولید کند که عامل آسیب خواهد بود. به علت اندازه کوچک، آنها ترکیبی از صفحه نمایش cm۲۰ برای کاربرها خواهند بود. آنها می‌توانند صفحه کلید مینیاتوری و رابط موس داشته باشند. آنها عملکرد ضعیف دارند و مولفه‌های پرانرژی هستند.
Ultraportable
این نوع از لپتاپها صفحه نمایش کوچکتر از ۱۲ اینچ به صورت مورب دارند و وزن آنها کمتر از ۵-۳ پوند است. صفحه کلید آنها اندازه کامل ندارد. مخاطبین اولیه آنها مسافران تجاری هستند که به laptop سبک نیاز دارند. این‌ها اغلب خیلی گران هستند و دارای عمر طولانی باتری می‌باشند. Cpu با توان خانگی نیز استفاده شود. laptop از نوع نوری و باریک دارای وزن ۶-۴ پوند است و اندازه صفحه نمایش بین ۱۲ و۱۴ اینچ می‌باشد. laptop قاب بزرگ وزن ۷-۵ پوند دارد و اندازه صفحه نمایش ۱/۱۴ اینچ و ۴/۱۵ می‌باشد. ؛ رایانه جانشینی دسک تاپ: این‌نوع از لپتاپها عمدتاً در محل ثابت استفاده می‌شوند و به علت وزن و اندازه خود مطلوب نمی‌باشند. آنها فضای بیشتری را برای مولفه‌ها عرضه می‌کنند و به‌اندازه ۱۷ – ۲۰ in هستند. این‌ها دارای عمر باتری خیلی کوتاه می‌باشند که بیش از ۳ساعت نمی‌باشد زیرا سخت‌افزار جهت استفاده موثر باتری بهینه نشده‌است. گاهی اوقات آنها را luggable گویند. این مثال از آنها شامل نوت بوک بازی است که می‌تواند پردازش گرافیکی سه بعدی انجام دهد.
ابزار مربوطه
ها می‌توانند بر یک طیف محاسباتی بین ابزار پرتابل قرار گیرند. نقطه استفاده آن مانند نرم‌افزار دسک تاپ است ولی نمی‌تواند محاسبات متحرک را انجام دهد. دیگر نقاط طیف عبارتند از: رایانه‌های پرتابل: این‌ها به آسانی حرکت می‌کنند و نمی‌توانند هنگام حمل استفاده شوند. زیرا به توان AC نیاز دارند. رایجترین آنها osbornel می‌باشد که می‌تواند نرم‌افزار دسک‌تاپ را راه‌اندازی کند ولی حامی محاسبه متحرک نمی‌باشد.
Tablets
رایانه‌ها به شکل نوت بوک کاغذی هستند و رابط آنها دارای شیار مغناطیسی است و نرم‌افزار می‌تواند با یک صفحه نمایش تماسی شناخته شود. ازسال ۲۰۰۷ رایجترین آنها به نام tabletpc عرضه شد که صفحه نمایش تماسی دارد. بعضی از آنها صفحه کلید ندارند و قابل انتقال می‌باشند. آنها چرخش ۱۸۰ درجه دارند و بر بالای صفحه کلید تا می‌شوند. آنها عملکرد محدود در محل‌های خاص داشته‌اند و می‌توانند وظایف عادی را انجام دهند. Tablet اینترنتی به شکل لوج است و می‌تواند در محاسبه متحرک استفاده شود. آنها از لینوکس استفاده می‌کنند. و می‌توانند چند برنامه را راه‌اندازی کنند ولی جایگزین رایانه نمی‌شوند. ویژگی MP3، ویدئو، مرورگر اینترنت، chat و تصویر در آنها بارز است. PDAها نیز رایانه کوچک و جیبی هستند که عملکرد محدود دارند. آنها حامی محاسبه متحرک هستند هرگز هر نرم‌افزار را راه‌اندازی نمی‌کنند. رایانه‌های دستی کوچکتر هستند و تلفن هوشمند یا PDA دارای یک تلفن سلولی مکمل می‌باشد. مرزهای این مقوله‌ها مشخص نمی‌باشد. OQOUPC یک PC با اندازه PDA می‌باشد. Apple emate کوچکتر از laptop است ولی نرم‌افزار PDA را راه‌اندازی می‌کند. خط Hpomnibook نیز دارای ابزار رایانهی دستی است. سخت‌افزار نوکیا ۷۷۰ مانند PDA است و ۶۰۰۰ Zaurus درآن کاربرد داشته‌است. تنها دلیل که آنرا PDA نمی‌خوانند آن است که نرم‌افزار PIM ندارد. از سوی دیگر ۷۷۰ و Zerus می‌توانند یک نرم‌افزار linux را اجرا کنند.
تاریخچه
قبل از توسعه رایانه نوت بوک و لپتاپ، عقاید مشابه ارائه شد مانند alankay که در Xerox pare در اوایل ۱۹۷۰ راه‌اندازی شد. نخستین رایانه پرتابل در ۱۹۸۱ معرفی شد و در آن از سیستم‌عامل CP/M استفاده شد اگر چه این رایانه خیلی سنگین و بزرگ بود و مانیتور کوچک CRT داشت اثر زیادی در تجارت داشته‌است. این‌ها اولین رایانه پرتابل بوده‌اند و Xerox note دوباره در PARC در ۱۹۷۶ توسعه یافت. Osbovne اندازه چرخ خیاطی پرتابل را داشت و توانست برای هواپیماهای تجاری استفاده شود. با این وجود نمی‌توان آن را با باتری راه‌اندازی کرد. در سال ۱۹۸۲ کایروپ نوع دوم سیستم را عرضه کرد که براساس CP/M طراحی شده‌است. این سیستم دو برابر درایو فلاپی می‌باشد و می‌تواند ظرفیت ۲ برابر تولید کند. یک موفقیت مربوط به Compag بود که اولین محصول آن در ۱۹۸۳ عرضه شد. رایانه IBM یک سیستم استاندارد می‌باشد و می‌تواند از نوع Dsborne به شمار رود. توان AC در راه‌اندازی آن استفاده خواهد شد. Ms- dos یک ویژگی از IBM می‌باشد که سازگاری PC ندارد. یک ماشین دیگر در سال ۱۹۸۱ عرضه شد و در سال ۱۹۸۳ به نام Epson hx۲۰ معرفی گردید. این ویژگی صفحه کلید ۶۸ بیت را دارد و باتری آن از کادمیوم نیکل است. صفحه نمایش LCD در حدود ۴ خط متن را با ۲۰ کاراکتر نشان می‌دهد. پرینتر ماتریس نقطه‌ای ۲۴ ستون به نام ترجمه گر BASIC و ۱۶KB از RAM همگی نقش مهم در این روند دارند. laptop واقعی یک gridllol بود که توسط موگارید در ۱۹۸۰- ۱۹۷۹ عرضه شد. این سیستم طرح کنترلی دارد و صفحه نمایش مسطح آن می‌تواند خمیده شود. آنها با چند باتری عمل می‌کنند که به صفحه نمایش پلاسمای ۲۰۰×۳۲۰ پیکسل مجهز هستند. با این وجود در ارتش آمریکا و ناسا از طرح فضایی در طی ۱۹۸۰ استفاده شد. سازندگان grid بازده ویژه حق خود را بدست آوردند و این نوآوری متداول شد. این شرکت از دو laptop دیگر نیز استفاده کرده‌است. که sharppc ۵۰۰ و gavilansc نام دارند. آنها در سال ۱۹۸۳ و ۱۹۸۴ فروخته شدند. این سیستم به نام laptop معروف است. این می‌تواند به ابزار تماسی که بر صفحه کلید قرار دارند مجهز شود. آنها مانند GRID کیس کوچک دارند ولی سازگاری IBM در آنها زیاد است. آنها قدرت اجرایی با هر نرم‌افزاری را دارا هستند. آنها صفحه نمایش LCP دارند و می‌توانند به پرینتر خارجی وصل شوند. Delmont که در ۱۹۸۴ عرضه شد مانند gaveling است که در ۱۸۶-۸ Intel استفاده گردید.
پیامک یا اس‌ام‌اس (SMS Short Message Servic به معنی سرویس پیام کوتاه) سرویسی برای تبادل پیام‌های متنی از طریق تلفنهای همراه (و برخی وسیله‌های همراه دیگر مانند رایانه جیبی) و گاه برای رایانه‌های شخصی) است. پیام کوتاه یکی از فعالیت‌های پرسود برای شرکت‌های مخابراتی محسوب می‌شود و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۱۲ درآمد حاصل از این خدمات به ۶۷ میلیارد دلار در سال برسد.
این تکنولوژی در سال ۱۹۹۲ در گروه سما تلکام شرکت مخابراتی ودافون در انگلیس اختراع شد. نیل پاپ‌ورت یکی از مهندسین این شرکت که در ساخت این تکنولوژی مشارکت داشت در ۳ دسامبر ۱۹۹۲ اولین پیام کوتاه را فرستاد. در آن زمان تلفن های همراه صفحه کلید نداشتند و برای نوشتن پیام کوتاه از کامپیوتر استفاده شد. این سیستم در واقع به عنوان یک پیجر اداری برای گزارش رفت‌وآمد مدیران شرکت‌ها به منشی و دبیرخانه طراحی شده بود اما به مرور زمان استفاده از آن گسترش یافت به طوری‌که تا بیست سال بعد نقشی محوری در نحوه برقراری ارتباط میان انسان‌ها پیدا کرد. در سال ۲۰۱۱ حدود ۱۵۰ میلیارد پیام کوتاه فقط در بریتانیا ارسال شده است.
پیامک از سال ۱۳۸۱ وارد ایران شد و تا پنج سال بعد فقط از نام اختصاری انگلیسی اس‌ام‌اس برای آن استفاده می‌شد. در سال ۸۶ فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی واژه‌های پیامک و پیام کوتاه را به عنوان برابرهای فارسی این واژه تصویب کرد.
محبوبیت خدمات پیام کوتاه
استفاده از خدمات پیام کوتاه در بین مردم جهان از محبوبیت زیادی برخوردار است. به عقیده بسیاری از مردم، استفاده از این خدمات به دلیل «ارزان بودن» به سرعت فراگیر شده‌است. در حال حاضر ۸۳ درصد از کاربران انگلیسی و ۷۹ درصد از کاربران آلمانی تلفن همراه از سرویس پیام کوتاه استفاده می‌کنند. همچنین پیش‌بینی شده‌است که تعداد پیام‌های ارسالی تا سال ۲۰۱۲ به ۳٫۷ تریلیون برسد. این رقم دو برابر تعداد پیام‌های کنونی است.
خدمات پیام کوتاه در ایران
استفاده از خدمات پیام کوتاه در ایران برای نخستین بار در سال ۱۳۸۱ مورد بهره‌برداری قرار گرفت. از این سال به بعد استفاده از پیام کوتاه به‌تدریج در بین کاربران ایرانی تلفن همراه فراگیر شد. در سال ۱۳۸۵، ۸ میلیارد پیام کوتاه در ایران مبادله شد. در این سال روزانه ۲۰ میلیون پیام کوتاه توسط کاربران تلفن همراه رد و بدل می‌گردید که این رقم در روزهای خاص و اعیاد مختلف بیشتر می‌شد.
خدمات پیام کوتاه از طریق GSM مودم نیز یکی دیگر از راه‌های ارسال انبوه پیام کوتاه‌است. در این سیستمها، نرم‌افزاری به همراه مودم روی کامپیوتر افراد نصب شده و مدیریت پیام کوتاه انجام می‌گیرد.
ارسال پیام کوتاه از طریق تلفن ثابت
ارسال و دریافت پیام کوتاه از طریق تلفن ثابت، یکی از سرویس‌های ارزش افزوده‌ای است که در کشورهای توسعه یافته مورد استفاده گسترده مشترکین قرار می‌گیرد و به عنوان یک سرویس متداول در مخابرات جهان توانسته‌است جایگاه خود را با تدوین استانداردها و قوانین مشخص ارتقا بخشد.
زبان پیامکی
زبان پیامکی (به انگلیسی: SMS language) به اصطلاحات اختصاری استفاده شده در پیامک‌ها و چت روم‌ها و شبکه‌های مجازی اجتماعی اطلاق می‌شود. براساس اهمیت
اهمیت
اهمیت زبان پیامکی در نوشتن واژه‌ها با کمترین تعداد نویسه برای رساندن مفهوم است. بخاطر همین در این گونه زبانی از رعایت اصول نوشتن از جمله نقطه گذاری، با حروف بزرگ نوشتن، و رعایت کامل دستور زبان پرهیز می‌شود.
در یک نگاه زبان پیامکی را می‌توان گویشی نو زاد در زبان دانست که واژگان و اعداد را در هم آمیخته تا مختصرترین واژگان را برا بیان مقصود بسازد.
پیدایش
پیدایش زبان پیامکی به دوره استفاده از تلگراف بر می‌گردد. زمانی که واژگانی نظیر TEXT را برای سریع نوشتن بصورت txt می‌نوشتند. بغیر از حذف واکه‌های واژه با ترکیب اعداد و حروف نیز باز هم می‌شد واژگان کوتاه تری نوشت برای مثال برای واژه انگلیسی later می‌توان از عبارت سه کاراکتری l8r استفاده کرد.
استفاده از ابزارهای چت رشد زبان پیامکی را سرعت بخشید.افراد چت کننده برای سرعت بخشیدن به کار کم کم واژه‌های اختصاری ای را برای عبارات بزرگ ساختند. بطور مثال برای عبارت انگلیسی be right back از عبارت BRB که از ترکیب حرف اول این واژه‌ها ساخته شده بود استفاده کردند.
ساختار
ساخت واژه‌های زبان پیامکی، فرمول‌های ساده‌ای دارند. اولین فرمول همان نشان اختصاری است که از ترکیب حروف اول کلمات بدست می‌آید. مانند موارد زیر
brb = be right back = برمی‌گردم
dc = disconnect = قطع ارتباط شبکه
on= online = آنلاین
off = offline = آفلاین
lol= laugh out loudly = خندیدن با صدای بلند
np= no problem = ایرادی ندارد
wb= welcome back= خوش برگشتی
asl= age/ sexuality/ location = سن/جنسیت/محل زندگی
ty= thank you = متشکرم
so so= نه زیاد خوب نه زیاد بد
glhf = good luck have fun = وقت خوبی داشته باشید و شاد باشی
bb = bye bye = خداحافظ
روش دیگر استفاده از نام حروف و اعداد است که شبیه یک واژه هستند. مانند موارد زیر:
you = U = شما
your = UR = برای شما
c u= see you = میبینمت
s2a=send too all=ارسال برای همه
nf = net freind= دوست اینترنتی
ir3l=irancell=ایرانسل
w8=wait=انتظار
در چت به زبان فارسی با حروف انگلیسی (فینگلیش)از این روش بصورت محلی بسیار استفاده می‌شود. مانند نمونه‌های زیر:
@sa = ساعت
mer۳۰ = مرسی
۲A = دعا
۳۰nama = سینما
2ost=دوست
2khtar=دختر
در برخی موارد هم حروف صدادار یک واژه حذف می‌شوند:
tnx = thanks = ممنون
BA=بیا
در برخی موارد هم از ترکیب چند روش استفاده می‌شود:
uw = your welcome = خواهش می‌کنم
فراپیام
فراپیام یا خدمات پیام چندرسانه‌ای یا ام‌ام‌اس (به انگلیسی: Multimedia Messaging Service یا MMS) استانداردی ارتباطی برای فرستادن پیام‌هایی است که دارای عناصر چندرسانه‌ای (مثل عکس، صدا، ویدیو، متن فرمت‌دار) هستند. پیام چندرسانه‌ای، توسعه‌ای از استاندارد پیامک است، که امکان فرستادن پیام‌هایی با طول بیشتر، و با بهره از پروتکل کاربردی بیسیم برای نمایش محتوا را فراهم می‌کند. رایجترین استفادهٔ آن، فرستادن عکس از گوشی‌های دوربین‌دار است.
رایانامه
رایانامه یا ایمیل (به انگلیسی: email) به پیامی رقومی (دیجیتالی) گفته می‌شود که در شبکه‌ای رایانه‌ای از یک فرستنده به یک یا چند گیرنده فرستاده می‌شود. سرویس ایمیل یا رایاپیک (به انگلیسی: e-mail service) سامانه‌ای است که این خدمات را ارائه می‌کند. نشانی پست الکترونیکی یا رایانشانی (به انگلیسی: e-mail address)، نشانی است که برای رایانامه مشخص شده‌است.
یکی از کاربردهای اینترنت فرستادن و دریافت نامه‌های الکترونیکی است؛ نامهٔ الکترونیکی پرونده‌ای است که از طریق شبکهٔ اینترنت برای مخاطبی که دارای رایانشانی است، فرستاده می‌شود.
اگر شما دارای یک پست الکترونیکی روی شبکه اینترنت باشید و برایتان یک رایانامه فرستاده شده باشد، این رایانامه روی دستگاه کارساز شبکه‌ای که به آن متصل هستید باقی می‌ماند تا شما به شبکه وصل شوید، سپس با پیام ((نامهٔ تازه)) روبرو می‌شوید که می‌توانید به کمک نرم‌افزارهای مورد استفاده خود آن را بخوانید و به آن پاسخ دهید.
تاریخچه
درباره نحوه ابداع و به‌کارگیری ایمیل اختلاف نظر وجود دارد.
برابر فارسی برای ایمیل
واژۀ مرکب انگیلسی electronic mail به شکل گرته‌بردارانه به بسیاری از زبان‌های جهان راه یافته است. به سخن دیگر، هر یک از دو واژۀ این ترکیب جداگانه به زبان‌های مقصد برگردانده شده و سپس در آن زبان‌ها واژۀ مرکبی شکل داده‌اند؛ برای نمونه در فرانسوی به courrier électronique، در آلمانی به elektronische Post، در عربی به برید إلکترونی، در روسی به электронная почта و در فارسی به نامۀ الکترونیک و پست الکترونیک برگردانده شده است.
طولی نکشید که واژۀ مرکب انگیلسی electronic mail در خود این زبان به صورت کوته‌نوشت email درآمد و کاربرد گسترده یافت. از آن پس همین صورت کوته‌نوشت هم به بسیاری از زبان‌های دیگر راه یافت (نگاه کنید به صفحۀ مربوط به همین واژه در ویکی‌پدیای دیگر زبان‌ها). این وام‌واژه در فارسی به صورت ایمیل و ایمیل نوشته می‌شود.
واژه‌های رایانامه و پیام‌نگار از جمله پیشنهادهای فرهنگستان برای نام‌گذاری این پدیده در فارسی هستند که البته هنوز به تصویب نهایی نرسیده‌اند. تا امروز (10 آبان 1392) وبگاه فرهنگستان برابر تصویب‌شده‌ای برای این پدیده منتشر نکرده است. با این حال در همین وبگاه، در صفحۀ ارتباط با فرهنگستان، به جای email واژۀ پیام‌نگار به کار رفته است.
در واژۀ رایانامه جزء رایا کوتاه‌شدۀ رایانه است (مانند e که کوتاه‌شدۀ electronic است). به سخن دیگر، بدین‌سان در انگلیسی و فارسی برای ساختن واژه‌های اینترنتی و رایانه‌ای یک پیشوند ساخته شده است. به این فرایند دستوری‌شدگی می‌گویند. پیشوند «رایا-» هم در فارسی مانند پیشوند -e در انگلیسی نشان‌دهندۀ رایانه‌ای و اینترنتی بودن چیزی است.
از زمرۀ نهادها و مرجع‌های رسمی که واژۀ رایانامه را پذیرفته‌اند، شورای عالی انفورماتیک است که در «واژه‌نامۀ مرجع برای ترجمۀ محیط لینوکس»، Electronic Mail را نامۀ الکترونیکی و E-mail را رایانامه ترجمه کرده است.
پروتکل‌ها
برای ارسال ایمیل ها از پروتکل SMTP استفاده می‌شود. این پروتکل مشخص می‌کند که چگونه یک مامور ارسال نامه باید یک نامه را از کاربر ارسال کننده دریافت کرده و آن را به صندوق پستی کاربر گیرنده تحویل دهد. رایجترین پیاده سازی‌های این پروتکل برنامه‌های سندمیل و پست‌فیکس هستند. همچنین دو پروتکل رایج دیگر به نامهای POP و قرارداد پیام‌گزینی وجود دارند که کاربر گیرنده با استفاده از این پروتکل‌ها می‌توانید به صندوق پستی خود متصل شده و نامه‌های خود را بخواند. پیاده سازی‌های مختلفی از این دو پروتکل وجود دارد که از میان معروفترین آنها می‌توان به داوکت اشاره کرد.
نرم‌افزارهای دریافت و ارسال ایمیل
برای فرستادن و دریافت ایمیل، نرم‌افزارهای گوناگونی رایج است از جمله مایکروسافت آوت لوک که تحت ویندوز است و همچنین نرم‌افزار اوولوشن یا Kmail که تحت سیستمعاملهای مبتنی بر یونیکس مانند گنو/لینوکس کار می‌کند و یا نرم‌افزارهای مبتنی بر وب مانند squirrelmail.
سرویس‌های ایمیل
از جمله خدمات‌دهندگانی که به صورت رایگان به افراد، یک پست الکترونیک (ایمیل) ارائه می‌دادند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
جیمیل
یاهومیل
هات‌میل
آمریکن آنلاین
گفتگوی اینترنتی
گپ یا چت در فارسی اصطلاحی به معنای گفتگوی اینترنتی است. اگرچه فرهنگستان زبان فارسی واژه گپ را معادل این واژه قرار داده‌است اما این واژه چندان مورد استقبال عمومی قرار نگرفته‌است. این واژه خلاصه شده Online chat از زبان انگلیسی است.
فن آوری
در ابتدا برای چت اینترنتی از پروتوکل آی آر سی استفاده می‌شد. اما اکنون از طریق سایر پروتکل‌ها نیز این کار امکان پذیر می باشد.
نرم‌افزارهای چت
برای چت نرم‌افزارهای زیادی مانند آی‌آرسی، یاهو مسنجر، ام اس ان مسنجر، گوگل تاک، اسکایپ و پیام‌رسان ویندوز لایو وجود دارد. نرم افزار های چت هم اکنون در موبایل هم افزایش چشم گیری داشته اند و کاربران خاص خود را دارند.
تلفن همراه
تلفن همراه یا گوشی همراه وسیله ایست برای ارسال و دریافت تماس تلفنی از طریق ارتباط رادیویی در پهنای وسیع جغرافیایی. منظور از موبایل یا گوشی همراه یا تلفن سلولی وسیله‌ای است که برای اتصال به شبکهٔ تلفن همراه به کار می‌رود. این وسیله اولین بار توسط شرکت امریکایی موتورولا در تاریخ 3 آوریل 1973 با وزنی نزدیک به یک کیلوگرم تولید شد. موبایل نسل‌های گوناگونی دارد و توسط شرکت‌های سازنده گوناگونی تولید می‌شود و به فروش می‌رسد. برخی از شرکت‌های بزرگ تولیدکننده گوشی همراه در دنیا شامل نوکیا٬ سامسونگ الکترونیکس٬ ال‌جی الکترونیکس٬ موتورولا٬ سونی اریکسون٬ اپل و اچ‌تی‌سی هستند.
در تلفنهای همراه به صورت معمول یک مجموعه نرم‌افزار یا سیستم‌عامل برای کنترل سخت‌افزار به کار می‌رود و برنامه‌های جانبی توسط سیستم‌عامل اجرا می‌شوند. از سیستمعاملهای معروف برای تلفن همراه، می‌توان به سیستم‌عامل اندروید (android) و سیمبیان اشاره کرد. حذف شود.
بررسی بلوک‌های داخلی تلفن همراه
بلوک RF
این بلوک متشکل از قطعاتی است که وظیفه آنها ارتباط دادن گوشی به BTS است؛ در حقیقت بلوک RF فرکانس GSM را از BTS دریافت کرده، سپس اطلاعات روی آن را جدا نموده و به واحدهای دیگر موبایل می‌دهد. به زبان دیگر بلوک RF وظیفهٔ تبدیل فرکانس بالای GSM را به فرکانس کمتری به نام IF بر عهده دارد.
امواج موجود در فضا توسط آنتن موبایل دریافت شده و وارد قطعه‌ای به نام آنتن سوییچ می‌شوند. آنتن سوییچ وظیفه تعیین حالت فرستندگی یا گیرندگی آنتن را به عهده دارد. بسته به این که موبایل سازگار با چند باند GSM باشد، تعداد پایه‌های آنتن سوییچ متفاوت خواهد بود. آنتن سوییچ برای هر باند GSM، آنتن را به یک خروجی به نام RX و یک ورودی به نام TX وصل می‌کند. در حقیقت آنتن سوییچ مانند یک کلید است که با فرمان‌هایی آنتن را مرتباً به خط RX یا به TX متصل می‌کند. در بلوکی که مشاهده کردید، موبایل قابلیت کار با دو باند GSM900 و GSM1800 را دارد. بنابراین آنتن سوییچ دو خروجی RX و دو ورودی TX خواهند داشت که در شبکه‌های تلفن ایران از آن جایی که GSM 900 است خط RX و TX باند ۱۸۰۰ بدون استفاده خواهد بود. آنتن سوییچ یکی از قطعات حساس برد موبایل است و خرابی در آن باعث به وجود آمدن عیوبی از قبیل پرش آنتن یا نداشتن دریافت یا ارسال خواهد شد. در مورد سلف و خازن قبل از اتصال آنتن به آنتن سوییچ نیز از آن جایی که امپدانس خروجی آنتن بسیار کم است و از طرفی امپدانس ورودی آنتن زیاد است، باید قبل از اتصال این دو، عمل تطبیق امپدانس توسط قطعه‌ای انجام شود. معمولاً در مدارات، قسمت آنتن موبایل از یک سلف که به صورت موازی بین آنتن و زمین بسته می‌شود استفاده تشکیل می‌شود. این سلف می‌تواند باعث عمل تطبیق امپدانس بین آنتن و آنتن سوییچ شده و مانع از هدایت جریان DC بین این دو واحد گردد تا این دو واحد اثر منفی در عملکرد یکدیگر نداشته باشند. وظیفه فیلتر SAW حذف فرکانس‌های کانال همسایه و فرکانس‌های مزاحم است. خط خروجی RX از آنتن سوئیچ وارد SAW شده و بعد از آن فرکانس‌های مزاحم حذف می‌شود و فقط فرکانس‌های باند GSM در خروجی آن دیده می‌شود. SAW همان‌گونه که فرکانس‌های مزاحم را حذف می‌کند، فرکانس‌های اصلی GSM را هم خیلی ضعیف می‌کند. برای تقویت سیگنال‌های دریافتی GSM بعد از SAW از یک تقویت کننده به نام LNA استفاده می‌شود.
آی‌سی RF: به این آی‌سی HAGAR هم گفته می‌شود که اصلی‌ترین قطعه بلوک RF است و وظیفه آن عمل مدولاسیون و دمودلاسیون است. مدولاسیون به سوار کردن اطلاعات روی یک موج گفته می‌شود، در این صورت با توجه به این که موج می‌تواند در فضا منتشر شود اطلاعات ما نیز همراه موج جابجا می‌شود. به موجی که اطلاعات روی آن سوار می‌شود، موج حامل گویند، یکی از وظایف آی سی HAGER انجام این عمل است. عمل مدولاسیون برای اطلاعاتی که از موبایل به BTS ارسال می‌شود انجام می‌گردد. دمودولاسیون به عمل جداسازی اطلاعات از روی فرکانس حامل می‌گویند. این عمل نیز توسط آی سی HAGER انجام شده و روی سیگنال‌های دریافتی از BTS انجام می‌شود.
کریستال: برای مدولاسیون و دمودولاسین، آی سی HAGER نیاز به فرکانس دارد. این فرکانس توسط قطعه‌ای به نام کریستال که معمولاً در کنار آی‌سی RF قرار دارد تولید می‌شود. کریستال مولد فرکانس بسیار دقیقی است که در بسیاری از مدارهای الکترونیکی به عنوان تولید کننده فرکانس یا پالس ساعت از آن استفاده می‌شود. کریستال که اسیلاتور نیز نامیده می‌شود به صورت یک قطعه دو، سه یا چهار پایه است. چند خازن به عنوان فیلتر در داخل اسیلاتور قرار می‌گیرد.
آی سی P.A: قبل از ارسال اطلاعات، از یک آی‌سی تقویت کننده به نام P.A استفاده می‌شود و سیگنالی که از موبایل خارج می‌شود در نهایت توسط این واحد تقویت خواهد شد.P.A سیگنال‌هایی را که باید تقویت کند از آی سی RF دریافت می‌کند. این آی سی جهت تقویت سیگنال‌های TX به تغذیه نیاز دارد که تغذیه آن به صورت مستقیم از باتری گرفته می‌شود.
آی سی VCO: یک گوشی موبایل بایستی بتواند روی فرکانس‌های مختلفی که BTS هر منطقه روی آن تنظیم شده قرار گیرد تا با آن ارتباط پیدا کند. به بیان دیگر آی سی HAGER روی فرکانس‌های مختلفی باید بتواند مدولاسین و دمودلاسین انجام دهد. این عمل مستلزم این است که بتوان فرکانس حامل HAGER را با دقت زیاد تغییر داد، این عمل در موبایل توسط قطعه‌ای به نام VCO انجام می‌شود.
بلوک AF
بلوک AF (واحد صدای دستگاه) وظیفه تبدیل اطلاعات دریافتی از واحد RF به صدا را بر عهده دارد. همچنین صدایی که باید از موبایل به BTS منتقل شود، قبل از ارسال وارد واحد AF می‌شود که پس از یکسری تبدیلات و آماده‌سازی از طریق واحد RF منتقل می‌شود. در حقیقت واحد AF رابط بین کاربر موبایل و واحد RF است. این بلوک از یک طرف به میکروفون و بلنگو و از طرف دیگر به بلوک RF متصل است.
جابجایی اطلاعات بین موبایل و BTS به صورت دیجیتال است. دیجیتال، یعنی منطق صفر و یک. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که هر گوشی در یک ثانیه فقط مدت زمان کوتاهی را برای دریافت یا ارسال در اختیار دارد. گوشی در لحظهٔ داشتن کانال می‌تواند اطلاعات را جابجا کند، ولی در لحظه‌ای که فرکانس در اختیار گوشی دیگری است، نمی‌تواند به BTS اطلاعات انتقال دهد و این بدین مفهوم است که دائماً ارتباط بین گوشی و BTS قطع و وصل می‌شود که باعث می‌شود که صدا نیز قطع و وصل شود. برای رفع مشکل اگر صدا به صورت دیجیتال باشد، می‌توان آن را روی حافظه نگهداری کرد و زمان کانالدار بودن موبایل، تمامی اطلاعات حافظه را منتقل کرد؛ بدون این که بخشی از صدا در لحظات قطع و وصل از بین برود.
بلوک MCU
کنترل عملکرد بلوک‌های مختلف در موبایل بر عهده این واحد است. این واحد از قطعات مختلفی مثل آی‌سی پردازشگر و حافظه‌ها تشکیل شده است که توسط یک برنامه سیستم‌عامل می‌تواند کل گوشی را کنترل کند. برنامه سیستم‌عامل توسط طراح گوشی در یکی از حافظه‌های گوشی ذخیره می‌شود. باید توجه داشت که آی‌سی CPU فقط پردازش کننده اطلاعات و عملکرد آن تحت تاثیر برنامه سیستم‌عامل است.
بلوک UI
این بلوک که به آن رابط (کاربر) نیز گفته می‌شود وظیفه راه اندازی کلیه اعلام کننده‌ها از قبیل زنگ، موتور لغزاننده و LEDهای روشن کننده صفحه نمایشگر و صفحه کلید در شب را بر عهده دارد. در بعضی از گوشی‌های موبایل بلوک UI به صورت یک آی سی ساخته می‌شود و در بعضی گوشی‌ها قسمت‌های مختلف آن ترانزیستوری است و به صورت مجزا روی برد قرار می‌گیرد.
بلوک منبع تغذیه و شارژینگ
منبع تغذیه موبایل واحدی است که ولتاژ لازم بلوک‌های دیگر را از طریق باتری فراهم می‌کند. واحد منبع تغذیه از رگولاتورهای مختلفی تشکیل شده و داخل یک بسته بندی قرار دارد. این بسته بندی به آی‌سی CCONT موسوم است. واحد شارژینگ نیز مجموعه قطعاتی است که از طریق ولتاژ دریافتی از آداپتور، باتری را شارژ می‌کند. معمولاً این واحد نیز از یک آی‌سی به نام CHAPS تشکیل شده‌است. آی‌سی CCONT و CHAPS با یکدیگر در ارتباط هستند، زیرا آی‌سی CHAPS برای شارژ باتری بایستی از CCONT کنترل شود.
COBBA
در بلوک AF از یک آی‌سی به نام COBBA استفاده می‌شود. این آی‌سی مبدل سیگنال‌های آنالوگ به دیجیتال و برعکس است. امواج دریافتی آنتن بعد از این که توسط آی‌سی RF دمودولاسیون شدند با خطوط RX وارد آی‌سی COBBA در واحد AF می‌شوند. این آی‌سی ابتدا سیگنال‌های دریافتی از RF را توسط خطوط ارتباطی PCM به بلوک MCU می‌دهد. در این بلوک اطلاعات از طریق آی‌سی CPU روی حافظه موقت گوشی ریخته می‌شود. سپس آی‌سی COBBA دوباره از طریق همان خطوط ارتباطی، اطلاعات را از روی حافظه موقت خوانده و به سیگنال آنالوگ تبدیل می‌کند که از طریق بلندگو قابل استفاده خواهد شد. به همین طریق برای اطلاعاتی که بایستی از موبایل خارج شود، صدایی که توسط میکروفون دریافت می‌شود، به صورت سیگنال آنالوگ است. این سیگنال بعد از ورود به آی‌سی COBBA، تبدیل به صدای دیجیتال دیجیتال می‌شود. این صدا از طریق خطوط PCM به واحد MCU منتقل می‌شود تا در حافظه موقت نگهداری شود و به محض کانالدار شدن موبایل تمامی اطلاعات قسمت میکروفون از طریق واحد RF به BTS ارسال می‌شود.
PCM
PCM یکی از روش‌های انتقال اطلاعات بین دو واحد است. این واحد خطوط ارتباطی بین آی‌سی COBBA و CPU بوده و در نقشه‌ها از آن به عنوان خطوط PCM نام برده می‌شود. این انتقال به صورت کد شده انجام می‌شود که انواع آن RX و TX است.
1- خطوط PCM TX مربوط به مسیر جابجایی اطلاعات دیجیتال میکروفون به حافظه؛
2- خطوط PCM RX مربوط به مسیر انتقال اطلاعات دیجیتال دریافتی به حافظه.
خطوط PCM TX و PCM RX در نقشه‌های گوشی‌ها بین آی سی COBBA و آی‌سی CPU مشخص می‌باشد.
آنالوگ و دیجیتال
سیگنال آنالوگ به آن دسته از سیگنال‌هایی اطلاق می‌شود که مقدار ولتاژ آن در لحظات مختلف در حال تغییر باشد؛ به این صورت که در یک لحظه ۲ ولت، لحظه‌ای دیگر ۳ ولت و به همین صورت در حال تغییر باشد. این سیگنال می‌تواند توسط یک میکروفون ساخته شود. ماهیت تغییرات سیگنال آنالوگ، به عنوان مثال صدا، به مولد آن ،که می‌تواند صدای یک انسان باشد، بستگی دارد. سیگنال‌های آنالوگ را در آی‌سی‌های حافظه نمی‌توان ذخیره کرد. همچنین در انتقال آن نیز امکان نویز پذیری بالا است. در مدارات منطقی و کنترلرها اگر بخواهیم یک سیگنال آنالوگ را وارد کنیم باید آن را به دیجیتال تبدیل کنیم. دیجیتال یعنی صفر و یک، در حقیقت در سیستم دیجیتال تغییرات در لحظات مختلف وجود دارد، ولی همیشه این تغییرات به صورت صفر و یک است. منظور از صفر و یک، دو سطح منطقی است. ما می‌توانیم صفر منطقی را به سطح ولتاژ صفر ولت و یک منطقی را به سطح ولتاژ پنج ولت تعریف کنیم. در این صورت سطوح ولتاژ دیگری به غیر صفر و پنج ولت نخواهیم داشت. مزیت دیجیتال در ذخیره سازی آن توسط آی‌سی حافظه و همچنین انتقال راحت آن با کیفیت خوب است. برای تبدیل سیگنال آنالوگ به دیجیتال روش‌های مختلفی وجود دارد. اصول تبدیل آن به این صورت است که ابتدا از آنالوگ در لحظات مشخص نمونه‌برداری می‌کنیم، سپس نمونه‌ها توسط یک مبدل به دیجیتال تبدیل می‌شود. هر چه تعداد نمونه گیری‌ها از سیگنال آنالوگ بیشتر باشد، ما توانسته‌ایم آنالوگ را با کیفیت بهتری به دیجیتال تبدیل کنیم. فقط بایستی این مطلب را در نظر بگیریم که افزایش تعداد نمونه برداری‌ها باعث افزایش حجم تبدیل خواهد شد. طریقه تبدیل آنالوگ به دیجیتال لازم است در تبدیل مجموع ارزش بیت‌هایی که یک هستند، برابر با مقدار ولتاژ آنالوگ شود. بیت‌های به دست آمده را می‌توان توسط سلول‌های حافظهٔ موقت یا دائم ذخیره کرد تا در زمان‌های لازم از آن استفاده کنیم. این عمل در موبایل انجام می‌شود و صدای میکروفون ابتدا به دیجیتال تبدیل شده، سپس در حافظه موقت موبایل قرار می‌گیرد تا در لحظه داشتن کانال ترافیکی یک جا بیت‌ها را ارسال کنیم. این باعث می‌شود که در لحظاتی که BTS کانالی را از موبایل می‌گیرد، صدای مشترک در موبایل ذخیره شده و به صورت منقطع به مخاطبین نرسد. برای صدای دریافتی نیز این عمل انجام می‌شود، فقط در آن حالت باید آی‌سی COBBA مجهز به یک مبدل D to A شود تا بتوانیم اطلاعا دیجیتال دریافتی از BTS را به آنالوگ تبدیل کنیم. به تبدیل آنالوگ به دیجیتال باشد. هر چه فرکانس سیگنال آنالوگ بیشتر باشد، لازم است تعداد نمونه برداری‌ها افزایش یابد تا امکان تبدیل تغییرات سریع آن را داشته باشیم.
بلند گو
Earpiece یا COBBA زمانی که تبدیلات را انجام داد باید خروجی آنالوگ را به بلند گو بدهد. معمولاً در بعضی از بردهای موبایل قبل از اتصال سیگنال COBBA به بلند گو از دو مقاومت محدود کننده به صورت سری با بلند گوهای موبایل استفاده می‌کنند.
میکروفن
Speaker برای دریافت صدا و انجام تبدیلات و ارسال، از یک میکروفون خازنی در موبایل استفاده می‌شود. میکروفون خازنی معمولاً از یک صفحه کریستالی است که به صدا حساس است و همراه آن یک ترانزیستور تقویت کننده وجود دارد. کیفیت دریافت میکروفون خازنی در مقایسه با انواع دیگر میکروفون‌ها بسیار زیاد است که یکی از دلایل آن داشتن ترانزیستور تقویت کننده داخل میکروفون است. ترانزیستور میکروفون جهت تقویت نیاز به ولتاژ DC دارد. این ولتاژ را بایستی توسط قطعاتی در برد موبایل فراهم کنیم. هرچه سطح ولتاژ را افزایش دهیم، حساسیت و قدرت دریافتی میکروفون بیشتر می‌شود. در بعضی از موبایل‌ها این ولتاژ توسط آی سی COBBA ساخته می‌شود و قطعه خارجی دیگری نداریم، ولی در بعضی از موبایل‌ها این ولتاژ توسط یک ترانزیستور در کنار آی سی COBBA فراهم می‌شود. البته راه اندازی ترانزیستر از طریق آی سی COBBA است.
اثرات امواج تلفن همراه بر سلامت انسان
نگرانی‌ها دربارهٔ اثرات امواج تلفن همراه بر سلامت انسان با رشد بیش از حد تلفنهای بیسیم همراه (۲ میلیارد در آگوست ۲۰۰۵) بیشتر شده‌است. این نگرانی‌ها به خاطر این هستند که تلفن همراه از خود امواج الکترومغناطیسی در مقیاس مایکروویو ساطع می‌کند.
معروفترین سیستمعاملهای تلفن همراه
iOS
Google Android
لینوکس
Palm OS
RIM Blackberry
Symbian OS
Windows Mobile
بادا bada
Firefox OS
اولین تلفن همراه در ایران
اولین تلفن همراه موجود در ایران که شکل و شمایلی به تلفنهای همراه امروزی ندارد، متعلق به ناصرالدین شاه بود.
شکل و شمایل این تلفن همراه که در سال ۱۲۳۰ تولید شده است، به تلفنهای همراه امروزی شباهتی ندارد. این تلفن همراه در سفرها همراه ناصرالدین شاه بوده و در زمان نیاز به کابل‌های کشیده شده بین راه وصل و با مخاطب مورد نظر تماس تلفنی برقرار می‌شده است این تلفن دارای راهنمای فارسی بوده و ساخت کارخانه «البیس» شهر زوریخ می‌باشد
تلفن هوشمند
تلفن هوشمند (به انگلیسی: Smartphone) به تلفن همراهی گفته می‌شود که تواناییهای پیشرفته تر و قدرت محاسبات بیشتر از «تلفن مرکب» (feature phone) ارائه می‌دهد.
گوشی های هوشمند یا Smartphone گوشی های موبایل پیشرفته با قابلیت های خاص و کاربردهایی نظیر کامپیوترهای شخصی (PC) هستند. بیشتر گوشی های هوشمند دارای دوربین هستند
قابلیت هایی مثل اتصال به اینترنت و ایمیل و تنظیمات مشخص را نیز دارند.
یکی از خصوصیات مهم این گوشی ها امکان نصب برنامه های پیشرفته پردازشی و اتصال روی آنهاست، ولی در گوشی های معمولی نرم‌افزارها و برنامه های خاصی توسط سازندگان از قبل قرار دارد و فقط از طریق سازنده یا اپراتورها قابلیت ارتقا دارند.
این گوشی های هوشمند دارای برخی اینترفیس های اضافه مثل QWERTY، صفحه نمایش لمسی و یا حتی دسترسی مطمئن به ایمیل (همان طور که در Black Berry هم وجود دارد) هستند.
بنابراین تفاوت های مهم گوشی های هوشمند و گوشی های معمولی می تواند در زمینه قیمت و قابلیت های سطح بالای این گوشی ها باشد. مثلاً گوشی های هوشمند ۲۰۰۷ همگی دارای پشتیبانی کامل و پیشرفته ایمیل هستند.
امروزه بیشتر موبایل ها برخی از برنامه های ساده PDA مثل دفترچه تلفن، تقویم و لیست وظایف را دارا هستند، البته گوشی هایی که دارای پلات فرم های BREW یا Java ME اجازه نصب کردن برخی برنامه های جانبی را می دهند، اما این گوشی ها در زمره گوشی های هوشمند قرار نمی‌گیرد.
در حال حاضر گوشی های زیادی از نوع BREW هستند که قابلیت و کارایی PDAها را دارند، همچنین توانایی اجرای برنامه هایی که توسط شرکت های نرم‌افزاری دیگر تولید شده اند یا اصطلاحاً برنامه های third - party داشته و دارای صفحه نمایش های بزرگ ۳۲۰*۲۴۰ پیکسل هستند، اما نمی توان آنها را smart phone نامید.
رایانه جیبی
پاکت پی‌سی نوعی رایانه کوچک است که می‌توان آن را در یک دست گرفت، از نظر ابعاد به اندازه یک کتاب کوچک یا ماشین حساب است و جایگزین لپ‌تاپهای سنگین‌تر و گران‌قیمت به شمار می‌آید.صفحه لمسی از ویژگی بارز آنها به شمار می‌رود.
تقریباً همهٔ پاکت پی‌سی‌ها از سیستم‌عامل ویندوز موبایل استفاده می‌کنند.
داشتن سیستم‌عامل ویندوز و شباهت بیشتر آن به رایانه شخصی، کارآیی بهتر در زمینه صوت و تصویر و در کل مولتی‌مدیا، سازگاری بیشتر با بسته‌های نرم‌افزاری خاص مایکروسافت و در رأس آن آفیس، داشتن چند نرم‌افزار مختلف برای تشخیص دست‌خط، تولیدکنندگان متنوع و ... همه از مزایای این دستگاهها می‌باشند .
برخی امکانات پاکت پی سی
• موبایل ۴ باند: نسل سوم تلفنهای همراه (3G) را با دارا بودن سیستم‌عامل ویندوز، کارایی و توانمندی فراتری را نسبت به موبایلهای موجود جهت برقراری و ساماندهی ارتباطات در اختیار کاربران قرار می‌دهند.
• دوربین ۳ مگاپیکسل: با بهره‌مندی از تواناییهای دوربین 3 مگاپیکسلی (همراه فلاش) همواره و در هر لحظه قادر به ثبت عکس و فیلم از لحظه‌های تکرار نشدنی محیط اطراف خواهید بود.
• قابلیت اتصال آسان به اینترنت : در محیط آشنای اینترنت اکسپلورر به جستجو در میان سایت‌های مورد علاقه و نیاز خود بپردازید. امکانات اینترنت برای تجار فرصت بررسی لحظه به لحظه تحولات و تغییرات بهای کالاها، وضعیت سهام بورس و اخبار اقتصادی را فراهم می‌کند. (ارتباط از طریق سیم کارت، خط تلفن ثابت یا وای-فای)
• ارسال و دریافت گپ، پیام چندرسانه‌ای، پیامک، ایمیل: با برنامه Microsoft Outlook نامه‌های الکترونیکی خود را در هر زمان و مکان دریافت و ارسال نمایید. با همراه داشتن یک پاکت پی‌سی دیگر هیچ نامهای را از دست نخواهید داد.
• ارسال و دریافت فکس : فکس‌های خود را دریافت کنید، در صورت تمایل با دست خط خود ارسال کنید و هرگاه به دفتر کارتان بازگشتید آنها را از روی حافظه دستگاه برای بایگانی چاپ نمایید.
• برنامه مایکروسافت آفیس : فایلهایتان را در محیط Excel یا Word یا PowerPoint با سازگاری صد در صد با کامپیوترتان اجرا نمایید.
• قابلیت ارتقاء حافظه: قابلیت پذیرش انواع کارتهای حافظه گیگا بایتی، به شما امکان می‌دهد که همواره فضای کافی برای ذخیره عکس، فیلم، موسیقی،e-book وبایگانی اطلاعات در دسترس داشته باشید.
• سیستم مکان یاب جهانی((GPS: موقعیت جغرافیایی خود را در هر لحظه و مکان مشاهده کرده و بهترین مسیر را برای رسیدن به مقصد انتخاب نمایید.نقشه‌ای جامع از شهرها و خیابانهای جهان همیشه همراه شماست.
• اجرای بازیهای کامپیوتری، گیرنده تلویزیون و رادیو: بازیهای سرگرم کننده و دلخواه را همراه داشته باشید و در فرصتهای مناسب تجربه و مهارت خود را بالا ببرید.
• ضبط و پخش فایلهای صوتی و تصویری: با برنامهWindows media player در هنگام استراحت یا در مسیرهای طولانی فایلهای mp3 یاmp4 را اجراء کرده یا به تماشای فیلم مورد علاقه‌تان با کیفیت DVD بپردازید و از امکانات مالتی مدیا در حرکت نیز لذت ببرید.
• امکان نصب برنامه‌های گوناگون: تفاوتی نمی‌کند زمینه فعالیت و تخصص شما چه باشد، اطمینان داشته باشید نرم‌افزار مناسب و دلخواه خود را در میان صدها برنامه موجود خواهید یافت.انواع برنامه‌های پزشکی، حسابداری، مدیریت، بازرگانی، آموزشی، فنی و مهندسی، دیکشنری و...در دسترس شماست.
• لوازم جانبی: طیف وسیعی از لوازم جانبی، امکانات و سهولت کار با این دستگاهها را دو چندان می‌کند.کی برد، مودم هایBluetooth جهت ارتباط با اینترنت از طریق خطوط تلفن ثابت، خروجی صدا و تصویر به video projection یا نمایشگرهای بزرگ، شارژهای مسافرتی و کیف‌های گوناگون جهت محافظت و زیبایی بیشتر دستگاهها همه در دسترس شماست.
کاربردهای پاکت پی سی جهت مشاغل گوناگون
• بازرگانان و مدیران : تنظیم قرارهای ملاقات، دریافت و ارسال E-mail و فکس، مجموعه برنامه‌های Microsoft Office، تهیه نامه‌های تجاری و نمایش کالاها بصورت pdf، ضبط صوتی و تصویری مذاکرات وجلسات...
• پزشکان و پرستاران : نصب انواع نرم‌افزارهای پزشکی و دارویی، تشخیص بیماری، تشکیل پرونده بیماران بصورت دیجیتالی، صدور نسخه بصورت Text، و یا Handwriting، ذخیره عکس بیماران...
• مهندسان و طراحان : نصب و اجرای برنامه و فایلهای AutoCAD، ماشین حسابهای مهندسی با امکان رسم نمودار...
• حسابداران : نرم‌افزارهای حسابداری سازگار با windows Mobile، برنامه Excel
• دانشگاهها و موسسات آموزشی : نصب انواع نرم‌افزارهای آموزشی، کتابهای الکترونیک، دیکشنری، نمایش اسلاید وفیلم، ضبط و پخش صدا(voice Record) و تصویر کلاسها و سمینارها...
• آژانس‌های املاک : جستجو و نمایش سریع فایلهای املاک و آپارتمانها بصورت عکس و فیلم، ثبت درخواست متقاضیان...
• شرکت‌ها ی پخش و بازاریابی : نمایش عکس و فیلم محصولات بصورت دیجیتال، لیست قیمت کالاها و امکان ثبت سفارش و صدور فاکتور...
• رستوران‌ها : دریافت سفارش و ارسال همزمان به صندوق و آشپزخانه، کنترل انبار
• شرکت‌های حمل و نقل : کنترل مسیر و موقعیت جغرافیایی ناوگان حمل و نقل در هر زمان
لپتاپ
رایانه کیفی یا لپتاپ (به انگلیسی: Laptop)، کوچک و نسبتاً سبک گفته می‌شود. وزن آن معمولاً بین ۱ تا ۷ کیلو است که به‌اندازه و مواد مصرف شده در ساخت آن بستگی دارد. این رایانه کوچکتر از رایانه‌های رومیزی است و می‌تواند با یک باتری کارکند و یا از یک آداپتور AC/DC خارجی تغذیه شود. بسیاری از آنها چند سلول ۳ ولت دارند که در اجرای عملکرد ساعت و دیگر فرآیندها در هنگام قطع برق مفید است. لپتاپها به طور کلی دارای همان اجزایی هستند که در یک رایانه رومیزی وجود دارد ولی با این تفاوت که تا جای ممکن از وزن و اندازه آنها کاسته شده‌است. لپتاپها دارای صفحه نمایش بلور مایع هستند و چند طرح حافظه درآن‌ها برای RAM در نظر گرفته شده‌است. لپتاپها دارای یک صفحه کلید سرخود هستند و یک ماوس نیز روی صفحه زیرین آنها وجود دارد ولی می‌توان صفحه‌کلید و ماوس خارجی و جداگانه نیز به آنها متصل کرد.
طبقات
گونه‌هایی از لپتاپ.
Umpcs
این نوع از لپتاپها اندازه بسیار کوچکی دارند و در نتیجه سیارتر از گونه‌های دیگر به حساب می‌آیند. اندازه آنها مانند PDA است و نوت‌بوک نیز خوانده می‌شوند و می‌توان آنها را روی زانو گذاشته و از آنها استفاده کرد. با این وجود در درایو سخت می‌تواند حرارت را تولید کند که عامل آسیب خواهد بود. به علت اندازه کوچک، آنها ترکیبی از صفحه نمایش cm۲۰ برای کاربرها خواهند بود. آنها می‌توانند صفحه کلید مینیاتوری و رابط موس داشته باشند. آنها عملکرد ضعیف دارند و مولفه‌های پرانرژی هستند.
Ultraportable
این نوع از لپتاپها صفحه نمایش کوچکتر از ۱۲ اینچ به صورت مورب دارند و وزن آنها کمتر از ۵-۳ پوند است. صفحه کلید آنها اندازه کامل ندارد. مخاطبین اولیه آنها مسافران تجاری هستند که به laptop سبک نیاز دارند. این‌ها اغلب خیلی گران هستند و دارای عمر طولانی باتری می‌باشند. Cpu با توان خانگی نیز استفاده شود. laptop از نوع نوری و باریک دارای وزن ۶-۴ پوند است و اندازه صفحه نمایش بین ۱۲ و۱۴ اینچ می‌باشد. laptop قاب بزرگ وزن ۷-۵ پوند دارد و اندازه صفحه نمایش ۱/۱۴ اینچ و ۴/۱۵ می‌باشد. ؛ رایانه جانشینی دسک تاپ: این‌نوع از لپتاپها عمدتاً در محل ثابت استفاده می‌شوند و به علت وزن و اندازه خود مطلوب نمی‌باشند. آنها فضای بیشتری را برای مولفه‌ها عرضه می‌کنند و به‌اندازه ۱۷ – ۲۰ in هستند. این‌ها دارای عمر باتری خیلی کوتاه می‌باشند که بیش از ۳ساعت نمی‌باشد زیرا سخت‌افزار جهت استفاده موثر باتری بهینه نشده‌است. گاهی اوقات آنها را luggable گویند. این مثال از آنها شامل نوت بوک بازی است که می‌تواند پردازش گرافیکی سه بعدی انجام دهد.
ابزار مربوطه
ها می‌توانند بر یک طیف محاسباتی بین ابزار پرتابل قرار گیرند. نقطه استفاده آن مانند نرم‌افزار دسک تاپ است ولی نمی‌تواند محاسبات متحرک را انجام دهد. دیگر نقاط طیف عبارتند از: رایانه‌های پرتابل: این‌ها به آسانی حرکت می‌کنند و نمی‌توانند هنگام حمل استفاده شوند. زیرا به توان AC نیاز دارند. رایجترین آنها osbornel می‌باشد که می‌تواند نرم‌افزار دسک‌تاپ را راه‌اندازی کند ولی حامی محاسبه متحرک نمی‌باشد.
Tablets
رایانه‌ها به شکل نوت بوک کاغذی هستند و رابط آنها دارای شیار مغناطیسی است و نرم‌افزار می‌تواند با یک صفحه نمایش تماسی شناخته شود. ازسال ۲۰۰۷ رایجترین آنها به نام tabletpc عرضه شد که صفحه نمایش تماسی دارد. بعضی از آنها صفحه کلید ندارند و قابل انتقال می‌باشند. آنها چرخش ۱۸۰ درجه دارند و بر بالای صفحه کلید تا می‌شوند. آنها عملکرد محدود در محل‌های خاص داشته‌اند و می‌توانند وظایف عادی را انجام دهند. Tablet اینترنتی به شکل لوج است و می‌تواند در محاسبه متحرک استفاده شود. آنها از لینوکس استفاده می‌کنند. و می‌توانند چند برنامه را راه‌اندازی کنند ولی جایگزین رایانه نمی‌شوند. ویژگی MP3، ویدئو، مرورگر اینترنت، chat و تصویر در آنها بارز است. PDAها نیز رایانه کوچک و جیبی هستند که عملکرد محدود دارند. آنها حامی محاسبه متحرک هستند هرگز هر نرم‌افزار را راه‌اندازی نمی‌کنند. رایانه‌های دستی کوچکتر هستند و تلفن هوشمند یا PDA دارای یک تلفن سلولی مکمل می‌باشد. مرزهای این مقوله‌ها مشخص نمی‌باشد. OQOUPC یک PC با اندازه PDA می‌باشد. Apple emate کوچکتر از laptop است ولی نرم‌افزار PDA را راه‌اندازی می‌کند. خط Hpomnibook نیز دارای ابزار رایانهی دستی است. سخت‌افزار نوکیا ۷۷۰ مانند PDA است و ۶۰۰۰ Zaurus درآن کاربرد داشته‌است. تنها دلیل که آنرا PDA نمی‌خوانند آن است که نرم‌افزار PIM ندارد. از سوی دیگر ۷۷۰ و Zerus می‌توانند یک نرم‌افزار linux را اجرا کنند.
تاریخچه
قبل از توسعه رایانه نوت بوک و لپتاپ، عقاید مشابه ارائه شد مانند alankay که در Xerox pare در اوایل ۱۹۷۰ راه‌اندازی شد. نخستین رایانه پرتابل در ۱۹۸۱ معرفی شد و در آن از سیستم‌عامل CP/M استفاده شد اگر چه این رایانه خیلی سنگین و بزرگ بود و مانیتور کوچک CRT داشت اثر زیادی در تجارت داشته‌است. این‌ها اولین رایانه پرتابل بوده‌اند و Xerox note دوباره در PARC در ۱۹۷۶ توسعه یافت. Osbovne اندازه چرخ خیاطی پرتابل را داشت و توانست برای هواپیماهای تجاری استفاده شود. با این وجود نمی‌توان آن را با باتری راه‌اندازی کرد. در سال ۱۹۸۲ کایروپ نوع دوم سیستم را عرضه کرد که براساس CP/M طراحی شده‌است. این سیستم دو برابر درایو فلاپی می‌باشد و می‌تواند ظرفیت ۲ برابر تولید کند. یک موفقیت مربوط به Compag بود که اولین محصول آن در ۱۹۸۳ عرضه شد. رایانه IBM یک سیستم استاندارد می‌باشد و می‌تواند از نوع Dsborne به شمار رود. توان AC در راه‌اندازی آن استفاده خواهد شد. Ms- dos یک ویژگی از IBM می‌باشد که سازگاری PC ندارد. یک ماشین دیگر در سال ۱۹۸۱ عرضه شد و در سال ۱۹۸۳ به نام Epson hx۲۰ معرفی گردید. این ویژگی صفحه کلید ۶۸ بیت را دارد و باتری آن از کادمیوم نیکل است. صفحه نمایش LCD در حدود ۴ خط متن را با ۲۰ کاراکتر نشان می‌دهد. پرینتر ماتریس نقطه‌ای ۲۴ ستون به نام ترجمه گر BASIC و ۱۶KB از RAM همگی نقش مهم در این روند دارند. laptop واقعی یک gridllol بود که توسط موگارید در ۱۹۸۰- ۱۹۷۹ عرضه شد. این سیستم طرح کنترلی دارد و صفحه نمایش مسطح آن می‌تواند خمیده شود. آنها با چند باتری عمل می‌کنند که به صفحه نمایش پلاسمای ۲۰۰×۳۲۰ پیکسل مجهز هستند. با این وجود در ارتش آمریکا و ناسا از طرح فضایی در طی ۱۹۸۰ استفاده شد. سازندگان grid بازده ویژه حق خود را بدست آوردند و این نوآوری متداول شد. این شرکت از دو laptop دیگر نیز استفاده کرده‌است. که sharppc ۵۰۰ و gavilansc نام دارند. آنها در سال ۱۹۸۳ و ۱۹۸۴ فروخته شدند. این سیستم به نام laptop معروف است. این می‌تواند به ابزار تماسی که بر صفحه کلید قرار دارند مجهز شود. آنها مانند GRID کیس کوچک دارند ولی سازگاری IBM در آنها زیاد است. آنها قدرت اجرایی با هر نرم‌افزاری را دارا هستند. آنها صفحه نمایش LCP دارند و می‌توانند به پرینتر خارجی وصل شوند. Delmont که در ۱۹۸۴ عرضه شد مانند gaveling است که در ۱۸۶-۸ Intel استفاده گردید.
8:45 pm
حجت بن حسن (مهدی)
بنابر اعتقاد شیعیانِ دوازده‌امامی، حجت بن حسن فرزند حسن بن علی عسکری (امام یازدهم شیعیان) و دوازدهمین و آخرین امام و همان مهدی موعود است. همچون پیامبر اسلام نامش محمد و کنیه اش ابوالقاسم است. همچنین «امام زمان»، «صاحب الزمان»، «ولی عصر»، «قائم آل محمد» و «مهدی موعود» از القاب اوست.
پس از مرگ حسن عسکری (امام یازدهم شیعیان) در سال ۲۶۰ هجری و سن ۲۸ سالگی، از آنجا که حسن عسکری برخلاف سایر امامان شیعه —که در زمان حیاتشان جانشین بعدی را تعیین کرده بودند— بطور علنی جانشینی برای خود برجای نگذاشته بود، بحران فکری و اعتقادی بزرگی در میان پیروان امام شیعه بوجود آمد. در این دوران که به «سال‌های حیرت» موسوم است، شیعیان به فرقه‌های متعددی منشعب شدند. عده‌ای از شیعیان اعتقاد داشتند که از حسن عسکری فرزندی باقی نمانده است یا این فرزند در گذشته‌است؛ بسیاری از شیعیان امامت جعفر برادر حسن عسکری را پذیرفتند و گروه‌هایی نیز متوجه فرزندان و نوادگان امامان نهم و دهم شیعه شدند. اما اصحابی از حسن عسکری چنین گفتند که «وی پسری داشته که جانشینی مشروع برای امامت است». طبق گفتهٔ عثمان بن سعید، این پسر مخفی نگاه داشته شده بود، چرا که ترس آن می‌رفت که توسط دولت دستگیر شود و به قتل برسد. دیدگاه این گروه که در ابتدا دیدگاه اقلیت شیعه بود، به‌مرور به دیدگاه تمامی شیعیان امامی تبدیل شد که شیعیان دوازده امامی فعلی‌اند.
از دیدگاه تاریخی، باور به دوازده امام و اینکه امام دوازدهم همان مهدی موعود است بطور تدریجی در میان شیعیان تکامل یافت. به نظر می‌رسد مدتی طول کشید تا این نظریه به صورتبندی نهایی خود برسد و پس از آن هم توجیه ها و تبیین های دینی گسترده‌ای در موردش ارائه شد. شیعیان با دو رویکرد حدیثی و کلامی به تبیین نظریهٔ غیبت برخاستند. کلینی (و. ۳۲۹ ه.ق. / ۹۴۱ م.) در احادیث باب غیبت کتاب اصول کافی —که در خلال دوره سفرا (موسوم به غیبت صغری) گرد آورد— به موضوع غیبت و علت آن پرداخت. به‌خصوص نعمانی در کتاب الغیبه به تبیین نظریه غیبت از طریق احادیث پرداخت و او برای نخستین بار اصطلاحات «غیبت صغری» و «غیبت کبری» را به کار برد. پس از وی ابن بابویه (و.۹۹۱-۹۹۲) در کتاب کمال الدین در خصوص گردآوری احادیث مربوط به امام دوازدهم و غیبت وی کوشید. از دیگر سو، متخصصان علم کلام از جمله شیخ مفید (و. ۴۱۳ ه.ق. / ۱۰۲۳ م.) و شاگردانش بخصوص سید مرتضی (۱۰۴۴-۱۰۴۵) به تدوین نظریات کلامی امامت جهت تبیین ضرورت وجود امام زنده در شرایط غیبت پرداختند.
در باور کنونی شیعه دوازده امامی، حجت بن حسن در نیمهٔ شعبان سال ۲۵۵ یا ۲۵۶ ه.ق. در سامرا به دنیا آمد؛ او در پنج سالگی و پس از مرگ پدرش به امامت رسید. پس از مرگ حسن عسکری، مهدی تنها از طریق چهار سفیر یا نائب با شیعیان تماس می‌گرفت. البته بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که از آغاز تعداد وکلا محدود به چهار تن نبوده و اصطلاح نیابتِ خاص در قرن‌های چهارم و پنجم هجری توسط علمای شیعه مانند شیخ طوسی و برای تبیین غیبت صغری ایجاد شده‌است. پس از یک دوره هفتاد ساله (موسوم به غیبت صغری) و با مرگ علی بن محمد سمری، چهارمین نائب امام دوازدهم شیعه، بار دیگر حیرت شیعیان را فراگرفت. آنها در نهایت در سده پنجم به تبیینی عقلی در کلام شیعه از غیبت امام دست یافتند. به باور شیعیان، پس از دوران سفرا، شیعیان با مهدی در ارتباط نیستند و این دوران را اصطلاحاً غیبت کبری می‌نامند. پس از پایان دورهٔ غیبت، وی با عنوان مهدی قیام خواهد کرد و او کسی خواهد بود که از طریق وی حق و عدالت بار دیگر به پیروزی خواهد رسید.
اعتقاد به امام غائب، برکات متعددی برای شیعیان تحت آزار و ستم داشت. از آنجا که امام غائب پتانسیل تهدید کمتری نسبت به یک امام حاضر داشت تنش ها با حاکمان سنی مذهب کاهش یافت. اعتقاد به ظهور امام غائب باعث شد که انتظار بتواند جایگزین چالش مستمر نظام سیاسی حاکم شود. امام غائب باعث عامل وحدت شیعیانی شد که پیش از آن، هر گروه، دور یکی از امامان حاضر گرد می آمدند و دچار انشقاق شده بودند. به علاوه اعتقاد به ظهور امام غایب (به عنوان مهدی)، شیعیان را در تحمل شرایط دشوار یاری نموده و به آنها امید آینده‌ای سرشار از دادگری داده است.
منبع‌شناسی
به نوشته جاسم حسین احادیث مربوط به غیبت مهدی قائم را بسیاری از گروه های شیعه گردآوری کرده اند. پیش از سال ۲۶۰ ه./۸۷۴ م. در آثار سه مذهب واقفیه، زیدیه جارودیه و امامیه موجود است. از واقفیه، انماطی ابراهیم بن صالح کوفی از اصحاب امام محمد باقر کتابی به نام «الغیبه» نوشت. علی بن حسین طائی طاطاری و حسن بن محمد بن سماعه هر یک کتابی به نام «کتاب الغیبه» نوشتند و امام موسی کاظم را به عنوان امام غائب معرفی کردند. از زیدیه ابوسعید عباد بن یعقوب رواجینی عصفری (و. ۲۵۰ ه./۸۶۴ م.) در کتابی به نام «ابوسعید عصفری» احادیثی در خصوص غیبت، ائمه دوازده گانه و ختم ائمه به دوازده می آورد بی آنکه نام آنها را برشمرد. از امامیه علی بن مهزیار اهوازی (وکیل امام نهم و دهم) (وفات حدود ۲۵۰ تا ۲۶۰ ق.)، دو کتاب به نام های «کتاب الملاحم» و «کتاب القائم» نوشت که هر دو درباره غیبت امام و قیام او با شمشیر مطالبی دارد. حسن بن محبوب سراد (م. ۲۲۴ ه./ ۸۳۸ م.) کتاب «المشیخه» را در موضوع غیبت می نویسد. فضل بن شاذان نیسابوری (۲۶۰ ه./ ۸۷۳ م.) کتاب «الغیبه» را نوشت که ظاهراً مطالب آن از کتاب «المشیخه» نقل شده است. وی که دو ماه پیش از امام یازدهم می میرد، امام دوازدهم را قائم می داند. به نوشته پوناوالا منابع پیش از دوران موسوم به غیبت کبری بسیار پراکنده و ناکافی‌اند و مشکلی که پژوهشگران در هنگام بررسی این منابع با آن مواجه می‌شوند، میزان تاریخی بودن این منابع است.
در خلال دوره سفارت موسوم به غیبت صغری (۲۶۰-۳۲۹ ه./۸۷۴-۹۴۱ م.) فقها و مبلغان بر اساس اطلاعات کتب پیشین و فعالیت های سازمان وکالت نوشته اند که در کتب تاریخی این دوره یافت نمی‌شود. ابراهیم بن اسحاق نهاوندی (م. ۲۸۶ ه./۸۹۹ م.) که مدعی نیابت امام دوازدهم بود کتابی در موضوع غیبت نوشت. عبدالله بن جعفر حمیری(م. بعد از ۲۹۳ ه./ ۹۰۵ م.) که خود کارگزار امامان دهم و یازدهم و نواب اول و دوم بود کتاب «الغیبه و الحیره» را نوشت. ابن بابویه (پدر شیخ صدوق) (م. ۳۲۹ ه. / ۹۴۰ م.) کتاب «الامامه و التبصره من الحیره» و کلینی (م. ۳۲۹ ه. / ۹۴۰ م.) بخش عمده ای از کتاب حجت اصول کافی را به غیبت اختصاص داد.
از سال (۳۲۹ ه./۹۴۱ م.) با پایان سفارت و آغاز دوره موسوم به غیبت کبری چندین اثر برای تبیین غیبت و علت طولانی شدن ان نگاشته شد. به گفته جاسم حسین پنج اثر در این زمان نگاشته شد که اساس عقاید بعدی امامیه درباره غیبت را تشکیل می دهد. نخستین کتاب الغیبه نعمانی توسط ابوعبدالله محمد بن جعفر نعمانی (م.۳۶۰ ق.) با استفاده از آثار فوق‌الذکر بدون توجه به اعتقادات نویسندگان آن آثار تدوین شده است. دومین اثر کمال‌الدین و تمام‌النعمة است که توسط شیخ صدوق (۳۰۶ تا ۳۸۱ ه.ق./ ۹۲۳ تا ۹۹۱ م.) بر اساس اصول اربعمائه گردآوری شده است و با توجه به جایگاه پدرش، علی بن بابویه، اطلاعات معتبری از دوران وکلا و ارتباط مخفی آنها با امام غایب از طریق چهار سفیر ارائه می دهد. سومین مورد «الفصول العشرة فی الغیبة» توسط شیخ مفید (و. ۴۱۳ ه.ق. / ۱۰۲۲ م.) نوشته شد و اطلاعات تاریخی در مورد دوران غیبت و پانزده دیدگاه پدیدار شده در میان امامیه در دوران غیبت و از میان رفتن همه آنها جز اثنی عشریه بیان می کند. همچنین در کتاب الارشاد به سبک کلینی و نعمانی به نقل احادیث و توجیه طولانی شدن عمر امام غایب می پردازد. چهارمین اثر توسط سید مرتضی (۳۵۵ - ۴۳۶ ه.ق /۱۰۴۴-۱۰۴۵ م.) شاگرد شیخ مفید با عنوان «مسئلة وجیزة فی الغیبة» نوشت. این اثر و کتاب دیگری با نام «البرهان علی صحة طول عمر الامام الزمان» تألیف محمد بن علی کراجکی (م. ۴۴۹ ق./ ۱۰۵۷ م.) فاقد اطلاعات تاریخی هستند. پنجمین اثر الغیبة نوشته شیخ طوسی (۳۸۵-۴۶۰ ق. / ۱۰۶۷ م.) بر مبنای کتابی به نام «الاخبار الوکالة الاربعة» نوشته احمد بن نوح بصری اطلاعات تاریخی معتبری از فعالیت های مخفی سفرا ارائه می دهد و نیز به شیوه حدیثی و عقلی اثبات می کند امام دوازدهم همان مهدی قائم است که باید در غیبت به سر برد و سایر ادعاها در خصوص غیبت دیگر افراد نظیر علی بن ابیطالب، محمد بن حنفیه و موسی کاظم مردود است. این کتاب مأخذ اصلی نویسندگان بعدی شیعه امامی و بخصوص بحار الانوار محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷-۱۱۱۰ ق.) بوده است.
به نوشته جاسم حسین منابع غیرشیعه بر کتاب «المسترشد» اثر ابوالقاسم بلخی معتزلی (م. حدود ۳۰۱ ق./ ۹۱۳ م.) اتکا دارد که معتقد است حسن عسکری بی وارث از دنیا رفت و ظاهراً اطلاعات خود در خصوص دسته بندی شیعه پس از سال ۲۶۰ را از حسن بن موسی نوبختی (و. حدود ۳۰۰ ه.ق.) گرفته است. این کتاب مبنای اطلاعات المغنی عبدالجبار معتزلی (م. ۴۱۵ ق. / ۱۰۲۴ م.) و ابوالحسن اشعری (م. ۳۲۴ ق./ ۹۳۵ م.) قرار گرفت و کتاب اشعری مرجع سایر کتاب های اهل سنت نظیر ابن حزم (م. ۴۵۶ ق. / ۱۰۳۷ م.) و شهرستانی (م. ۵۴۸ ق. / ۱۱۵۳ م.) درباره دسته بندی های شیعه بوده است.
بیان موضوع در منابع تاریخ عمومی مسلمانان متفاوت است. محمد بن جریر طبری (۲۲۴ - ۳۱۰ ق./ ۹۲۲ م.) که معاصر دوران غیبت بود در تاریخ طبری اشاره ای به موضوع امام دوازدهم و فعالیت های شیعیان امامی نمی‌کند در حالی که به فعالیت های سایر گروه های شیعه نظیر اسماعیلیه می پردازد و حتی کاربرد حدیث مهدی قائم توسط این گروه ها در کسب قدرت را پی می گیرد. جاسم حسین علت ذکر نشدن فعالیت های امامیه در این کتاب را مخفیانه بودن آن می داند. مسعودی (حدود ۲۸۳ – ۳۴۶ ق. / ۸۹۶ - ۹۵۷ م.) در مروج‌الذهب، التنبیه و الاشراف و نیز اثبات و الوصیه که به وی منسوب است به فشارها و سخت گیری های عباسیان علیه امامان شیعه که منجر به وقوع غیبت شد می پردازد. ابن اثیر (۵۵۵ - ۶۳۰ه ق / ۱۲۳۲ م.) در الکامل فی التاریخ به اختلافات میان وکلای امام در دوران غیبت و تأثیر غلو در بروز آن می پردازد. به عقیده جاسم حسین ممکن است وی اطلاعات خود را از کتاب «تاریخ الامامیه» اثر یحیی بن ابی طی (م ۶۳۰ ق. / م.۱۲۳۲) گرفته باشد.
به نوشته ساشادینا بسیار مشکل‌است که مرزی میان مطالب تاریخی از یک طرف با تذکره‌نویسی و مطالب اعتقادی شیعه از طرف دیگر در کتابهای نویسندگان شیعه تعیین کرد. زیرا زندگی‌نامهٔ امامان در کتابهای نویسندگان شیعه، آکنده از داستان‌هایی به سبک تذکره‌هایی‌است که عارفان برای مرشدان و قدیسان خود می‌نویسند. برای مطالعه دربارهٔ امام دوازده شیعیان باید به منابعی اتکا کرد که نه می‌توان آنها را کاملاً تاریخی و نه می‌توان کاملاً زندگی‌نامه‌های مذهبی و تذکره‌ای دانست. به هر حال این منابع بیشترین کمک را به پژوهشگران در راه درک دوره‌ای می‌کند که ایدهٔ منجی آخرالزمان را به عقیدهٔ غالب در مذهب شیعه تبدیل کرده‌است.
پیشینه اعتقاد شیعه به مهدی و قائم
چنانکه جاسم حسین توضیح می دهد مفهوم «مهدی» به عنوان شخص هدایت شده از زمان پیامبر استعمال می شد. هم اهل سنت آن را برای خلفای راشدین به کار بردند و هم شیعه آن را برای امامان استفاده کرد. برای مثال در قیام حسین بن علی شیعیان کوفه از وی به عنوان مهدی دعوت کردند و هم سلیمان بن صرد پس از کشته شدنش با این عنوان از او تجلیل کرد. اما کاربرد آن در مفهوم منجی از زمان قیام مختار و توسط مختار ثقفی برای محمد حنفیه پدیدار شد.
به‌گفته سعید امیرارجمند و ویلفرد مادلونگ، اولین اشارات به وجود «باور به مهدی»، غیبت و منجی در نزد مسلمانان به زمان فرقهٔ شیعهٔ کیسانیه بازمی‌گردد؛ فرقه‌ای که پس از سرکوب قیام مختار شکل گرفت. آنان محمد حنفیه، فرزند علی و امام اول شیعیان را مهدی می‌دانستند و پس از فوت او چنین اعلام کردند که او نمرده‌است و در کوه رضوا در مدینه در غیبت بسر می‌برد و روزی به عنوان مهدی و قائم بازخواهد گشت. به نوشته مادلونگ شیعیان بارها به افراد متعددی از خاندان پیامبر اسلام به عنوان مهدی روی آوردند. اما این افراد نتوانستند انتظارات شیعیان را برآورده سازند. افرادی مانند محمد حنفیه، ابوهاشم فرزند محمد حنفیه، محمد بن معاویه از خاندان جعفر ابوطالب، محمد ابن عبدلله نفس زکیه، جعفر صادق و موسی کاظم هر کدام در برهه‌ای، مهدی موعود شیعیان شناخته می‌شدند. علاوه بر کیسانیه، زیدیه از عنوان مهدی با مفهوم منجی انتهای تاریخ برای رهبرانشان که قیام مسلحانه کردند مکرراً استفاده نمودند. همچنین گروه های منشعب از امامیه نظیر ناووسیه و واقفیه این لقب را با همین مفهوم برای امامان ششم و هفتم پس از درگذشتشان به کار بردند.
به گفته عبدالعزیز ساچادینا هم محمد باقر و هم جعفر صادق در موارد مختلف توسط پیروانشان مورد اطمینان قرار گرفتند که اگر در مقابل حکومت فعلی قیام کنند از آنها پشتیبانی خواهند نمود. ولی این امامان در پاسخ شیعیانشان را به آرامش فرا می‌خوانند و می‌گفتند گرچه همه امامان قائم هستند و قابلیت سرنگون کردن حکومت‌های جور را دارند ولی قائم موعود پس از غیبت به فرمان خدا ظهور خواهد کرد تا بی عدالتی را از میان ببرد. در خصوص کاربرد مهدی به عنوان منجی توسط امامیه اختلاف نظر وجود دارد. به نوشته مدرسی امامیه از زمان علی و کیسانیه با ایده قائم آشنا بودند. تا زمان دوران موسوم به غیبت صغری، مفهوم مهدی یک ایده متعلق به غیر امامیه بود. شیعیان در دوران غیبت به تدریج ایده مهدی متعلق به غیر امامیه و قائم متعلق به امامیه را در هم ادغام کردند. هرچند در کتابهای برجا مانده تا دهه‌های آخر قرن سوم هجری/نهم میلادی امام دوازدهم شیعه همان قائم دانسته می‌شد. اما از شروع قرن بعدی، کتابهای شیعه امام دوازدهم شیعه را مهدی می‌نامیدند. ساشادینا نیز می گوید مهدویت امام دوازدهم بسط نظریه امامت امام غائب بود که آن را با عقیده ظهور مهدی و ایجاد عدالت ترکیب نمود در حالی که پیش از آن امام دوازدهم مهدی موعود تلقی نمی شد. در مقابل جاسم حسین می نویسد نه تنها مهدی به معنای منجی نزد امامیه از زمان ائمه به کار می رفته، بلکه امامان پیشین معتقد بودند هر یک از آنان اگر شرایط ایجاب کند می تواند مهدی قائم باشد.وی می گوید از نخستین سال ها مسلمانان باور داشتند که پیامبر نوید آمدن مردی از نسل حسین بن علی را داده که در آینده با شمشیر قیام می کند تا بدعت ها را از اسلام بزداید. اما رقابت سیاسی میان مسلمانان سبب شد برخی گروها اقدام به بهره برداری و تحریف احادیث نبوی نمایند تا از آنها در نبرد سیاسی استفاده برند.
به گفته ارجمند بیشتر این کیسانی‌ها ایرانیان نومسلمان بودند و احتمالاً این ایرانیان با باورهای زردشتی در مورد منجی آشنا بودند؛ با قهرمانانی مانند گرشاسب که پس از بیداری از یک خواب طولانی، اهریمنان را از زمین برمی‌چینند. به نوشتهٔ محمدعلی امیرمعزی و تیموتی فرنیش،بسیاری از اعتقادات مسلمانان در مورد منجی، ظهور منجی، غیبت و مؤلفه‌های آن، مدیون ادیان پیشین مانند مانویت، دین زردشت، یهودیت و مسیحیت است.
اما به نوشته جاسم حسین منشأ دیدگاه مهدی به عنوان منجی در احادیث پیامبر بوده است که توسط بیست و شش نفر از صحابه و در کتاب های حدیث اهل سنت، زیدیه و امامیه نقل شده است. وی ضعیف بودن احادیث را رد می کند و می گوید این احادیث در زمان امویان نیز رواج داشته و در کتاب سلیم بن قیس منسوب به سلیم بن قیس هلالی (م. حدود 80-90 ق./ 699- 708 م.) هم آورده شده است. از سوی دیگر مورخان و متکلمان شیعه نظیر سید مرتضی عسکری و محمدحسین طباطبایی با تأکید بر اشتراک ادیان مختلف در خصوص کلیت موضوع نوید به آمدن مهدی و برپایی دین و برقراری عدل در زمین، این موضوع را از مشترکات ادیان الهی و ناشی از منشأ فطری ادیان می دانند. این گروه نخستین اشاره به مهدی را در احادیث پیامبر اسلام که از طرق شیعه و سنی روایت شده ذکر می کنند برمی شمارند و وجود وی را از ضروریات تحقق وعده های اسلام و قرآن در برپایی عدل و قسط در زمین می دانند.
شرایط محیطی امامیه در سده های سوم و چهارم
شرایط محیطی در دوران آخرین امامان شیعه
از زمان حکومت متوکل عباسی (۲۳۲- ۲۴۷ ه. ق. / ۸۴۷ - ۸۶۱ م.) سیاست مدارای مأمون (۱۹۸- ۲۱۸ ه. ق. / ۸۱۳ - ۸۳۳ م.) و خلفای پس از وی با شیعیان یکباره به کنار گذشته شد. در دوران متوکل به دستور او حرم حسین بن علی تخریب شد و امام دهم شیعه، هادی، از مدینه به سامرا فراخوانده شد تا تحت نظارت خلیفه باشد. متوکل از هیچ وسیله ممکن در آزار رساندن و بی احترامی به وی دریغ نمی‌کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که فشار شدیدی بر امامان در سامرا می‌آمد و شیعیان در عراق و حجاز در شرایط اسف باری زندگی می‌کردند. منتصر، پسر و جانشین متوکل این سیاست‌ها را برداشت و در نتیجه امام هادی آزادی بیشتری پیدا کرد. سیاست‌های متوکل در زمان مستعین (۸۶۲ - ۸۶۶ م.) هم ادامه یافت. احتمالاً در این زمان بود که امام دهم شیعه عثمان بن سعید را به نمایندگی خود در عراق برگزید (که البته این نمایندگی در زمان امام یازدهم حسن عسکری نیز تایید شد).در دوران آخرین امامان شیعه، شبکه‌ای از وکلا شکل گرفته بود؛ البته این شبکه بیشتر از آنکه به مانند سایر شبکه‌های علوی آن زمان (اسماعیلیه، زیدیه، نوادگان حسن بن علی) به قصد برپایی قیام تشکیل شده باشد، کار گردآوری وجوهات دینی مانند خمس و زکات را انجام می‌داد. شرایط سیاسی و مذهبی سال‌های آخر امامت حسن عسکری و نخستین دهه‌های پس از مرگ او —همزمان با خلافت معتمد عباسی (۲۵۶ -۲۷۹ ه. ق. /۸۷۶-۸۹۲ م.)— بسیار پرچالش بود. این دوران به جهت سیاسی، مصادف بود با عصر ضعف خلافت عباسیان؛ بدین صورت آنان از اعمال مؤثر حاکمیت خود جز در بخش محدودی از سرزمین عراق ناتوان بودند. در این دوره، افراد مختلف در جای‌جای قلمرو عباسیان قیام کرده‌بودند و سرزمین مسلمانان دچار تجزیه سیاسی شده‌بود. معتمد عباسی، حسن عسکری را —که رقیبی بالقوه برای خلافت به شمار می‌رفت— در سامرا تحت نظارت و مراقبت قرار داده و او را حتی از ملاقات با پیروانش نیز بازداشته بود.
شرایط محیطی در سال‌های آغازین غیبت کبری
سال‌های آغازین موسوم به غیبت کبری، همزمان با دورانی بود که به «قرن شیعه» معروف است. در سال ۳۳۴ ه. ق. /۹۴۵ م. بنی‌عباس تحت سلطهٔ حکومت شیعهٔ آل‌بویه درآمد؛ آل بویه با اینکه احتمالاً در آغاز زیدی بودند، هنگامی که به حکومت رسیدند به شیعهٔ دوازده امامی گرایش یافتند؛ آل‌بویه چون از نسل پیامبر مسلمانان نبودند باید امامی زیدی از نسل پیامبر را برای اطاعت کامل از او به امامت می‌رساندند. بنابراین احتمالاً به همین دلیل بود آنان پس از رسیدن به حکومت، به شیعه دوازده امامی متمایل شدند و ایدهٔ یک امام غائب از نظر سیاسی برای بوییان مطلوبتر بود.همزمان با آل‌بویه، حکمرانان شیعه فاطمی در مصر و شمال آفریقا، خاندان بنی حمدان در شمال عراق و سوریه و ادریسیان بر بخش‌هایی از شمال آفریقا حکمرانی می‌کردند.
شیعه در این زمان به دلیل نفوذ سلسله‌های فاطمیان و آل‌بویه در قلب سرزمین‌های اسلامی، مستحکمترین بنیادهای دینی و فکری خود را بنیان نهاد. در این دوره بود که آثار بنیادین اعتقادی شیعه برای نسل‌های بعدی فراهم‌شد. آل‌بویه علوم شیعی را ترویج نمودند و علمای دینی را از مکاتب گوناگون حمایت کردند و زمینه ورود علوم کلامیِ معتزلی به شیعه را فراهم ساختند.
رویکرد تاریخی: از دوران حیرت تا تبیین نهایی اعتقادات تشیع دوازده امامی
در این بخش در خصوص دیدگاه های مختلف درباره سیر تاریخی اعتقاد به حجت بن حسن به عنوان امام دوازدهم، مهدی و غیبت وی در جامعه شیعه توضیح داده می شود.
فرقه های امامیه در دوران حیرت
با درگذشت حسن عسکری(و. ۲۶۰ ه.ق. /۸۷۴ م.)، امام یازدهم شیعه، سردرگمی بزرگی برای نیم قرن در بین شیعیان پدید آمد که نویسندگان شیعه از آن تحت عنوان «دوران حیرت» نام می‌برند. در این دوران، انشقاق در بین شیعیان شدت یافت و جنبش‌های رقیب مانند اسماعیلیه نیز استفادهٔ کافی از این موقعیت نمودند. تبلیغات در این دوران به حدی بود که بسیاری از شیعیان و بسیاری از بزرگان شیعهٔ امامی، مذهب خود را ترک نمودند. شیعه امامی به فرق متعدد منشعب شد. مسعودی (و. ۳۴۶ ه.ق. /۹۵۷ م.) در کتاب مروج‌الذهب تعداد این فرقه‌ها را بیست فرقه شمرده‌است و حسن ابن موسی نوبختی (و. حدود ۳۰۰ ه.ق.) در کتاب فرق الشیعه، از چهارده فرقه با ذکر جزئیات اعتقادی آنها نام می‌برد.
در یک دسته بندی کلی گروهی از شیعیان چنین می‌پنداشتند که حسن عسکری اصلاً فرزندی نداشته‌است و گروهی دیگر می‌گفتند حسن عسکری امام بدون فرزندی است که نمرده‌است و حسن عسکری همان مهدی غایب است.گروهی نیز معتقد بودند که حسن عسکری فرزندی ندارد و آنها روی به سوی برادر حسن عسکری، جعفر گردانیدند.گروه دیگری عنوان می‌کردند که فرزند حسن عسکری پیش از مرگ پدرش درگذشته‌است.یک گروه هم اعتقاد داشتند که فرزند حسن عسکری همان مهدی است که پدرش او را از ترس خلیفه زمان مخفی نگاه داشته و تنها توسط شمار کمی از یاران مورد اعتمادش دیده شده‌است.به گفتهٔ امیرمعزی، تنها بخشی از شیعیان که در آن زمان در اقلیت کوچکی بودند چنین دیدگاهی داشتند اما به گفته جاسم حسین اکثریت شیعیانی که امامت حسن عسکری را پذیرفته بودند تابع این دیدگاه بودند. مذهب این گروه به‌مرور به مذهب تمامی شیعیان امامی تبدیل شد که شیعیان دوازده امامی فعلی می‌باشند.
این فرقه‌ها را به پنج دسته کلی تقسیم می‌شوند؛ به جز آخرین دسته، سایر فرقه‌های منشعب شده تا صد سال پس از فوت حسن عسکری از میان رفتند:
واقفیه بر حسن عسکری: کسانی که مرگ حسن عسکری را باور نداشته و او را به عنوان «مهدی آل محمد» زنده می‌پنداشتند و به نام «واقفیه»، یعنی کسانی که بر امامت حسن عسکری توقف کرده‌اند، شناخته می‌شدند.
جعفریه: کسانی که پس از مرگ حسن عسکری، به برادر او جعفر بن علی الهادی ( ۲۲۶ تا ۲۷۱ ق.) گرویده و به دلیل آنکه فرزند حسن عسکری را ندیده بودند، به امامت جعفر گردن نهادند که دسته ای از آنان وی را جانشین امام دهم شیعه (هادی) و دسته ای دیگر او را به عنوان امام دوازدهم می شناختند. به این گروه «جعفریه» می‌گفتند.
محمدیه: عده ای که پس از انکار امامت حسن عسکری، به امامت اولین فرزند هادی محمد (حدود ۲۲۸ تا ۲۵۲ ق.) که در زمان حیات پدرش درگذشته بود، گرویدند. به اینان «محمدیه» گفتند.
ختم امامت: شمار دیگری بر این باور بودند که همان‌گونه که پس از محمد (پیامبر مسلمانان) دیگر پیامبری نخواهد آمد، پس از مرگ حسن عسکری نیز امامی وجود نخواهد داشت.
قطعیه: این گروه که خود چندین شاخه بودند، به امامت فرزندی که خود برای حسن عسکری قائل بودند اعتقاد داشتند. این جریانی همان جریانی بود که به تدریج به شیعه دوازده امامی فعلی تبدیل گشت.
دوره‌ای که باعث ایجاد این ابهام شد، در دوران خلافت معتمد عباسی (خلافت: ۲۵۶ تا ۲۷۹ ق. / ۸۷۰ تا ۸۹۲ م) شروع شد و تا زمان خلیفه عباسی مقتدر (خلافت: ۲۹۵ تا ۳۲۰ ق. / ۹۰۸ تا ۹۳۲ م) ادامه یافت.
بنابر اعتقاد شیعیانِ دوازده‌امامی، حجت بن حسن فرزند حسن بن علی عسکری (امام یازدهم شیعیان) و دوازدهمین و آخرین امام و همان مهدی موعود است. همچون پیامبر اسلام نامش محمد و کنیه اش ابوالقاسم است. همچنین «امام زمان»، «صاحب الزمان»، «ولی عصر»، «قائم آل محمد» و «مهدی موعود» از القاب اوست.
پس از مرگ حسن عسکری (امام یازدهم شیعیان) در سال ۲۶۰ هجری و سن ۲۸ سالگی، از آنجا که حسن عسکری برخلاف سایر امامان شیعه —که در زمان حیاتشان جانشین بعدی را تعیین کرده بودند— بطور علنی جانشینی برای خود برجای نگذاشته بود، بحران فکری و اعتقادی بزرگی در میان پیروان امام شیعه بوجود آمد. در این دوران که به «سال‌های حیرت» موسوم است، شیعیان به فرقه‌های متعددی منشعب شدند. عده‌ای از شیعیان اعتقاد داشتند که از حسن عسکری فرزندی باقی نمانده است یا این فرزند در گذشته‌است؛ بسیاری از شیعیان امامت جعفر برادر حسن عسکری را پذیرفتند و گروه‌هایی نیز متوجه فرزندان و نوادگان امامان نهم و دهم شیعه شدند. اما اصحابی از حسن عسکری چنین گفتند که «وی پسری داشته که جانشینی مشروع برای امامت است». طبق گفتهٔ عثمان بن سعید، این پسر مخفی نگاه داشته شده بود، چرا که ترس آن می‌رفت که توسط دولت دستگیر شود و به قتل برسد. دیدگاه این گروه که در ابتدا دیدگاه اقلیت شیعه بود، به‌مرور به دیدگاه تمامی شیعیان امامی تبدیل شد که شیعیان دوازده امامی فعلی‌اند.
از دیدگاه تاریخی، باور به دوازده امام و اینکه امام دوازدهم همان مهدی موعود است بطور تدریجی در میان شیعیان تکامل یافت. به نظر می‌رسد مدتی طول کشید تا این نظریه به صورتبندی نهایی خود برسد و پس از آن هم توجیه ها و تبیین های دینی گسترده‌ای در موردش ارائه شد. شیعیان با دو رویکرد حدیثی و کلامی به تبیین نظریهٔ غیبت برخاستند. کلینی (و. ۳۲۹ ه.ق. / ۹۴۱ م.) در احادیث باب غیبت کتاب اصول کافی —که در خلال دوره سفرا (موسوم به غیبت صغری) گرد آورد— به موضوع غیبت و علت آن پرداخت. به‌خصوص نعمانی در کتاب الغیبه به تبیین نظریه غیبت از طریق احادیث پرداخت و او برای نخستین بار اصطلاحات «غیبت صغری» و «غیبت کبری» را به کار برد. پس از وی ابن بابویه (و.۹۹۱-۹۹۲) در کتاب کمال الدین در خصوص گردآوری احادیث مربوط به امام دوازدهم و غیبت وی کوشید. از دیگر سو، متخصصان علم کلام از جمله شیخ مفید (و. ۴۱۳ ه.ق. / ۱۰۲۳ م.) و شاگردانش بخصوص سید مرتضی (۱۰۴۴-۱۰۴۵) به تدوین نظریات کلامی امامت جهت تبیین ضرورت وجود امام زنده در شرایط غیبت پرداختند.
در باور کنونی شیعه دوازده امامی، حجت بن حسن در نیمهٔ شعبان سال ۲۵۵ یا ۲۵۶ ه.ق. در سامرا به دنیا آمد؛ او در پنج سالگی و پس از مرگ پدرش به امامت رسید. پس از مرگ حسن عسکری، مهدی تنها از طریق چهار سفیر یا نائب با شیعیان تماس می‌گرفت. البته بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد که از آغاز تعداد وکلا محدود به چهار تن نبوده و اصطلاح نیابتِ خاص در قرن‌های چهارم و پنجم هجری توسط علمای شیعه مانند شیخ طوسی و برای تبیین غیبت صغری ایجاد شده‌است. پس از یک دوره هفتاد ساله (موسوم به غیبت صغری) و با مرگ علی بن محمد سمری، چهارمین نائب امام دوازدهم شیعه، بار دیگر حیرت شیعیان را فراگرفت. آنها در نهایت در سده پنجم به تبیینی عقلی در کلام شیعه از غیبت امام دست یافتند. به باور شیعیان، پس از دوران سفرا، شیعیان با مهدی در ارتباط نیستند و این دوران را اصطلاحاً غیبت کبری می‌نامند. پس از پایان دورهٔ غیبت، وی با عنوان مهدی قیام خواهد کرد و او کسی خواهد بود که از طریق وی حق و عدالت بار دیگر به پیروزی خواهد رسید.
اعتقاد به امام غائب، برکات متعددی برای شیعیان تحت آزار و ستم داشت. از آنجا که امام غائب پتانسیل تهدید کمتری نسبت به یک امام حاضر داشت تنش ها با حاکمان سنی مذهب کاهش یافت. اعتقاد به ظهور امام غائب باعث شد که انتظار بتواند جایگزین چالش مستمر نظام سیاسی حاکم شود. امام غائب باعث عامل وحدت شیعیانی شد که پیش از آن، هر گروه، دور یکی از امامان حاضر گرد می آمدند و دچار انشقاق شده بودند. به علاوه اعتقاد به ظهور امام غایب (به عنوان مهدی)، شیعیان را در تحمل شرایط دشوار یاری نموده و به آنها امید آینده‌ای سرشار از دادگری داده است.
منبع‌شناسی
به نوشته جاسم حسین احادیث مربوط به غیبت مهدی قائم را بسیاری از گروه های شیعه گردآوری کرده اند. پیش از سال ۲۶۰ ه./۸۷۴ م. در آثار سه مذهب واقفیه، زیدیه جارودیه و امامیه موجود است. از واقفیه، انماطی ابراهیم بن صالح کوفی از اصحاب امام محمد باقر کتابی به نام «الغیبه» نوشت. علی بن حسین طائی طاطاری و حسن بن محمد بن سماعه هر یک کتابی به نام «کتاب الغیبه» نوشتند و امام موسی کاظم را به عنوان امام غائب معرفی کردند. از زیدیه ابوسعید عباد بن یعقوب رواجینی عصفری (و. ۲۵۰ ه./۸۶۴ م.) در کتابی به نام «ابوسعید عصفری» احادیثی در خصوص غیبت، ائمه دوازده گانه و ختم ائمه به دوازده می آورد بی آنکه نام آنها را برشمرد. از امامیه علی بن مهزیار اهوازی (وکیل امام نهم و دهم) (وفات حدود ۲۵۰ تا ۲۶۰ ق.)، دو کتاب به نام های «کتاب الملاحم» و «کتاب القائم» نوشت که هر دو درباره غیبت امام و قیام او با شمشیر مطالبی دارد. حسن بن محبوب سراد (م. ۲۲۴ ه./ ۸۳۸ م.) کتاب «المشیخه» را در موضوع غیبت می نویسد. فضل بن شاذان نیسابوری (۲۶۰ ه./ ۸۷۳ م.) کتاب «الغیبه» را نوشت که ظاهراً مطالب آن از کتاب «المشیخه» نقل شده است. وی که دو ماه پیش از امام یازدهم می میرد، امام دوازدهم را قائم می داند. به نوشته پوناوالا منابع پیش از دوران موسوم به غیبت کبری بسیار پراکنده و ناکافی‌اند و مشکلی که پژوهشگران در هنگام بررسی این منابع با آن مواجه می‌شوند، میزان تاریخی بودن این منابع است.
در خلال دوره سفارت موسوم به غیبت صغری (۲۶۰-۳۲۹ ه./۸۷۴-۹۴۱ م.) فقها و مبلغان بر اساس اطلاعات کتب پیشین و فعالیت های سازمان وکالت نوشته اند که در کتب تاریخی این دوره یافت نمی‌شود. ابراهیم بن اسحاق نهاوندی (م. ۲۸۶ ه./۸۹۹ م.) که مدعی نیابت امام دوازدهم بود کتابی در موضوع غیبت نوشت. عبدالله بن جعفر حمیری(م. بعد از ۲۹۳ ه./ ۹۰۵ م.) که خود کارگزار امامان دهم و یازدهم و نواب اول و دوم بود کتاب «الغیبه و الحیره» را نوشت. ابن بابویه (پدر شیخ صدوق) (م. ۳۲۹ ه. / ۹۴۰ م.) کتاب «الامامه و التبصره من الحیره» و کلینی (م. ۳۲۹ ه. / ۹۴۰ م.) بخش عمده ای از کتاب حجت اصول کافی را به غیبت اختصاص داد.
از سال (۳۲۹ ه./۹۴۱ م.) با پایان سفارت و آغاز دوره موسوم به غیبت کبری چندین اثر برای تبیین غیبت و علت طولانی شدن ان نگاشته شد. به گفته جاسم حسین پنج اثر در این زمان نگاشته شد که اساس عقاید بعدی امامیه درباره غیبت را تشکیل می دهد. نخستین کتاب الغیبه نعمانی توسط ابوعبدالله محمد بن جعفر نعمانی (م.۳۶۰ ق.) با استفاده از آثار فوق‌الذکر بدون توجه به اعتقادات نویسندگان آن آثار تدوین شده است. دومین اثر کمال‌الدین و تمام‌النعمة است که توسط شیخ صدوق (۳۰۶ تا ۳۸۱ ه.ق./ ۹۲۳ تا ۹۹۱ م.) بر اساس اصول اربعمائه گردآوری شده است و با توجه به جایگاه پدرش، علی بن بابویه، اطلاعات معتبری از دوران وکلا و ارتباط مخفی آنها با امام غایب از طریق چهار سفیر ارائه می دهد. سومین مورد «الفصول العشرة فی الغیبة» توسط شیخ مفید (و. ۴۱۳ ه.ق. / ۱۰۲۲ م.) نوشته شد و اطلاعات تاریخی در مورد دوران غیبت و پانزده دیدگاه پدیدار شده در میان امامیه در دوران غیبت و از میان رفتن همه آنها جز اثنی عشریه بیان می کند. همچنین در کتاب الارشاد به سبک کلینی و نعمانی به نقل احادیث و توجیه طولانی شدن عمر امام غایب می پردازد. چهارمین اثر توسط سید مرتضی (۳۵۵ - ۴۳۶ ه.ق /۱۰۴۴-۱۰۴۵ م.) شاگرد شیخ مفید با عنوان «مسئلة وجیزة فی الغیبة» نوشت. این اثر و کتاب دیگری با نام «البرهان علی صحة طول عمر الامام الزمان» تألیف محمد بن علی کراجکی (م. ۴۴۹ ق./ ۱۰۵۷ م.) فاقد اطلاعات تاریخی هستند. پنجمین اثر الغیبة نوشته شیخ طوسی (۳۸۵-۴۶۰ ق. / ۱۰۶۷ م.) بر مبنای کتابی به نام «الاخبار الوکالة الاربعة» نوشته احمد بن نوح بصری اطلاعات تاریخی معتبری از فعالیت های مخفی سفرا ارائه می دهد و نیز به شیوه حدیثی و عقلی اثبات می کند امام دوازدهم همان مهدی قائم است که باید در غیبت به سر برد و سایر ادعاها در خصوص غیبت دیگر افراد نظیر علی بن ابیطالب، محمد بن حنفیه و موسی کاظم مردود است. این کتاب مأخذ اصلی نویسندگان بعدی شیعه امامی و بخصوص بحار الانوار محمدباقر مجلسی (۱۰۳۷-۱۱۱۰ ق.) بوده است.
به نوشته جاسم حسین منابع غیرشیعه بر کتاب «المسترشد» اثر ابوالقاسم بلخی معتزلی (م. حدود ۳۰۱ ق./ ۹۱۳ م.) اتکا دارد که معتقد است حسن عسکری بی وارث از دنیا رفت و ظاهراً اطلاعات خود در خصوص دسته بندی شیعه پس از سال ۲۶۰ را از حسن بن موسی نوبختی (و. حدود ۳۰۰ ه.ق.) گرفته است. این کتاب مبنای اطلاعات المغنی عبدالجبار معتزلی (م. ۴۱۵ ق. / ۱۰۲۴ م.) و ابوالحسن اشعری (م. ۳۲۴ ق./ ۹۳۵ م.) قرار گرفت و کتاب اشعری مرجع سایر کتاب های اهل سنت نظیر ابن حزم (م. ۴۵۶ ق. / ۱۰۳۷ م.) و شهرستانی (م. ۵۴۸ ق. / ۱۱۵۳ م.) درباره دسته بندی های شیعه بوده است.
بیان موضوع در منابع تاریخ عمومی مسلمانان متفاوت است. محمد بن جریر طبری (۲۲۴ - ۳۱۰ ق./ ۹۲۲ م.) که معاصر دوران غیبت بود در تاریخ طبری اشاره ای به موضوع امام دوازدهم و فعالیت های شیعیان امامی نمی‌کند در حالی که به فعالیت های سایر گروه های شیعه نظیر اسماعیلیه می پردازد و حتی کاربرد حدیث مهدی قائم توسط این گروه ها در کسب قدرت را پی می گیرد. جاسم حسین علت ذکر نشدن فعالیت های امامیه در این کتاب را مخفیانه بودن آن می داند. مسعودی (حدود ۲۸۳ – ۳۴۶ ق. / ۸۹۶ - ۹۵۷ م.) در مروج‌الذهب، التنبیه و الاشراف و نیز اثبات و الوصیه که به وی منسوب است به فشارها و سخت گیری های عباسیان علیه امامان شیعه که منجر به وقوع غیبت شد می پردازد. ابن اثیر (۵۵۵ - ۶۳۰ه ق / ۱۲۳۲ م.) در الکامل فی التاریخ به اختلافات میان وکلای امام در دوران غیبت و تأثیر غلو در بروز آن می پردازد. به عقیده جاسم حسین ممکن است وی اطلاعات خود را از کتاب «تاریخ الامامیه» اثر یحیی بن ابی طی (م ۶۳۰ ق. / م.۱۲۳۲) گرفته باشد.
به نوشته ساشادینا بسیار مشکل‌است که مرزی میان مطالب تاریخی از یک طرف با تذکره‌نویسی و مطالب اعتقادی شیعه از طرف دیگر در کتابهای نویسندگان شیعه تعیین کرد. زیرا زندگی‌نامهٔ امامان در کتابهای نویسندگان شیعه، آکنده از داستان‌هایی به سبک تذکره‌هایی‌است که عارفان برای مرشدان و قدیسان خود می‌نویسند. برای مطالعه دربارهٔ امام دوازده شیعیان باید به منابعی اتکا کرد که نه می‌توان آنها را کاملاً تاریخی و نه می‌توان کاملاً زندگی‌نامه‌های مذهبی و تذکره‌ای دانست. به هر حال این منابع بیشترین کمک را به پژوهشگران در راه درک دوره‌ای می‌کند که ایدهٔ منجی آخرالزمان را به عقیدهٔ غالب در مذهب شیعه تبدیل کرده‌است.
پیشینه اعتقاد شیعه به مهدی و قائم
چنانکه جاسم حسین توضیح می دهد مفهوم «مهدی» به عنوان شخص هدایت شده از زمان پیامبر استعمال می شد. هم اهل سنت آن را برای خلفای راشدین به کار بردند و هم شیعه آن را برای امامان استفاده کرد. برای مثال در قیام حسین بن علی شیعیان کوفه از وی به عنوان مهدی دعوت کردند و هم سلیمان بن صرد پس از کشته شدنش با این عنوان از او تجلیل کرد. اما کاربرد آن در مفهوم منجی از زمان قیام مختار و توسط مختار ثقفی برای محمد حنفیه پدیدار شد.
به‌گفته سعید امیرارجمند و ویلفرد مادلونگ، اولین اشارات به وجود «باور به مهدی»، غیبت و منجی در نزد مسلمانان به زمان فرقهٔ شیعهٔ کیسانیه بازمی‌گردد؛ فرقه‌ای که پس از سرکوب قیام مختار شکل گرفت. آنان محمد حنفیه، فرزند علی و امام اول شیعیان را مهدی می‌دانستند و پس از فوت او چنین اعلام کردند که او نمرده‌است و در کوه رضوا در مدینه در غیبت بسر می‌برد و روزی به عنوان مهدی و قائم بازخواهد گشت. به نوشته مادلونگ شیعیان بارها به افراد متعددی از خاندان پیامبر اسلام به عنوان مهدی روی آوردند. اما این افراد نتوانستند انتظارات شیعیان را برآورده سازند. افرادی مانند محمد حنفیه، ابوهاشم فرزند محمد حنفیه، محمد بن معاویه از خاندان جعفر ابوطالب، محمد ابن عبدلله نفس زکیه، جعفر صادق و موسی کاظم هر کدام در برهه‌ای، مهدی موعود شیعیان شناخته می‌شدند. علاوه بر کیسانیه، زیدیه از عنوان مهدی با مفهوم منجی انتهای تاریخ برای رهبرانشان که قیام مسلحانه کردند مکرراً استفاده نمودند. همچنین گروه های منشعب از امامیه نظیر ناووسیه و واقفیه این لقب را با همین مفهوم برای امامان ششم و هفتم پس از درگذشتشان به کار بردند.
به گفته عبدالعزیز ساچادینا هم محمد باقر و هم جعفر صادق در موارد مختلف توسط پیروانشان مورد اطمینان قرار گرفتند که اگر در مقابل حکومت فعلی قیام کنند از آنها پشتیبانی خواهند نمود. ولی این امامان در پاسخ شیعیانشان را به آرامش فرا می‌خوانند و می‌گفتند گرچه همه امامان قائم هستند و قابلیت سرنگون کردن حکومت‌های جور را دارند ولی قائم موعود پس از غیبت به فرمان خدا ظهور خواهد کرد تا بی عدالتی را از میان ببرد. در خصوص کاربرد مهدی به عنوان منجی توسط امامیه اختلاف نظر وجود دارد. به نوشته مدرسی امامیه از زمان علی و کیسانیه با ایده قائم آشنا بودند. تا زمان دوران موسوم به غیبت صغری، مفهوم مهدی یک ایده متعلق به غیر امامیه بود. شیعیان در دوران غیبت به تدریج ایده مهدی متعلق به غیر امامیه و قائم متعلق به امامیه را در هم ادغام کردند. هرچند در کتابهای برجا مانده تا دهه‌های آخر قرن سوم هجری/نهم میلادی امام دوازدهم شیعه همان قائم دانسته می‌شد. اما از شروع قرن بعدی، کتابهای شیعه امام دوازدهم شیعه را مهدی می‌نامیدند. ساشادینا نیز می گوید مهدویت امام دوازدهم بسط نظریه امامت امام غائب بود که آن را با عقیده ظهور مهدی و ایجاد عدالت ترکیب نمود در حالی که پیش از آن امام دوازدهم مهدی موعود تلقی نمی شد. در مقابل جاسم حسین می نویسد نه تنها مهدی به معنای منجی نزد امامیه از زمان ائمه به کار می رفته، بلکه امامان پیشین معتقد بودند هر یک از آنان اگر شرایط ایجاب کند می تواند مهدی قائم باشد.وی می گوید از نخستین سال ها مسلمانان باور داشتند که پیامبر نوید آمدن مردی از نسل حسین بن علی را داده که در آینده با شمشیر قیام می کند تا بدعت ها را از اسلام بزداید. اما رقابت سیاسی میان مسلمانان سبب شد برخی گروها اقدام به بهره برداری و تحریف احادیث نبوی نمایند تا از آنها در نبرد سیاسی استفاده برند.
به گفته ارجمند بیشتر این کیسانی‌ها ایرانیان نومسلمان بودند و احتمالاً این ایرانیان با باورهای زردشتی در مورد منجی آشنا بودند؛ با قهرمانانی مانند گرشاسب که پس از بیداری از یک خواب طولانی، اهریمنان را از زمین برمی‌چینند. به نوشتهٔ محمدعلی امیرمعزی و تیموتی فرنیش،بسیاری از اعتقادات مسلمانان در مورد منجی، ظهور منجی، غیبت و مؤلفه‌های آن، مدیون ادیان پیشین مانند مانویت، دین زردشت، یهودیت و مسیحیت است.
اما به نوشته جاسم حسین منشأ دیدگاه مهدی به عنوان منجی در احادیث پیامبر بوده است که توسط بیست و شش نفر از صحابه و در کتاب های حدیث اهل سنت، زیدیه و امامیه نقل شده است. وی ضعیف بودن احادیث را رد می کند و می گوید این احادیث در زمان امویان نیز رواج داشته و در کتاب سلیم بن قیس منسوب به سلیم بن قیس هلالی (م. حدود 80-90 ق./ 699- 708 م.) هم آورده شده است. از سوی دیگر مورخان و متکلمان شیعه نظیر سید مرتضی عسکری و محمدحسین طباطبایی با تأکید بر اشتراک ادیان مختلف در خصوص کلیت موضوع نوید به آمدن مهدی و برپایی دین و برقراری عدل در زمین، این موضوع را از مشترکات ادیان الهی و ناشی از منشأ فطری ادیان می دانند. این گروه نخستین اشاره به مهدی را در احادیث پیامبر اسلام که از طرق شیعه و سنی روایت شده ذکر می کنند برمی شمارند و وجود وی را از ضروریات تحقق وعده های اسلام و قرآن در برپایی عدل و قسط در زمین می دانند.
شرایط محیطی امامیه در سده های سوم و چهارم
شرایط محیطی در دوران آخرین امامان شیعه
از زمان حکومت متوکل عباسی (۲۳۲- ۲۴۷ ه. ق. / ۸۴۷ - ۸۶۱ م.) سیاست مدارای مأمون (۱۹۸- ۲۱۸ ه. ق. / ۸۱۳ - ۸۳۳ م.) و خلفای پس از وی با شیعیان یکباره به کنار گذشته شد. در دوران متوکل به دستور او حرم حسین بن علی تخریب شد و امام دهم شیعه، هادی، از مدینه به سامرا فراخوانده شد تا تحت نظارت خلیفه باشد. متوکل از هیچ وسیله ممکن در آزار رساندن و بی احترامی به وی دریغ نمی‌کرد. گزارش‌ها حاکی از آن است که فشار شدیدی بر امامان در سامرا می‌آمد و شیعیان در عراق و حجاز در شرایط اسف باری زندگی می‌کردند. منتصر، پسر و جانشین متوکل این سیاست‌ها را برداشت و در نتیجه امام هادی آزادی بیشتری پیدا کرد. سیاست‌های متوکل در زمان مستعین (۸۶۲ - ۸۶۶ م.) هم ادامه یافت. احتمالاً در این زمان بود که امام دهم شیعه عثمان بن سعید را به نمایندگی خود در عراق برگزید (که البته این نمایندگی در زمان امام یازدهم حسن عسکری نیز تایید شد).در دوران آخرین امامان شیعه، شبکه‌ای از وکلا شکل گرفته بود؛ البته این شبکه بیشتر از آنکه به مانند سایر شبکه‌های علوی آن زمان (اسماعیلیه، زیدیه، نوادگان حسن بن علی) به قصد برپایی قیام تشکیل شده باشد، کار گردآوری وجوهات دینی مانند خمس و زکات را انجام می‌داد. شرایط سیاسی و مذهبی سال‌های آخر امامت حسن عسکری و نخستین دهه‌های پس از مرگ او —همزمان با خلافت معتمد عباسی (۲۵۶ -۲۷۹ ه. ق. /۸۷۶-۸۹۲ م.)— بسیار پرچالش بود. این دوران به جهت سیاسی، مصادف بود با عصر ضعف خلافت عباسیان؛ بدین صورت آنان از اعمال مؤثر حاکمیت خود جز در بخش محدودی از سرزمین عراق ناتوان بودند. در این دوره، افراد مختلف در جای‌جای قلمرو عباسیان قیام کرده‌بودند و سرزمین مسلمانان دچار تجزیه سیاسی شده‌بود. معتمد عباسی، حسن عسکری را —که رقیبی بالقوه برای خلافت به شمار می‌رفت— در سامرا تحت نظارت و مراقبت قرار داده و او را حتی از ملاقات با پیروانش نیز بازداشته بود.
شرایط محیطی در سال‌های آغازین غیبت کبری
سال‌های آغازین موسوم به غیبت کبری، همزمان با دورانی بود که به «قرن شیعه» معروف است. در سال ۳۳۴ ه. ق. /۹۴۵ م. بنی‌عباس تحت سلطهٔ حکومت شیعهٔ آل‌بویه درآمد؛ آل بویه با اینکه احتمالاً در آغاز زیدی بودند، هنگامی که به حکومت رسیدند به شیعهٔ دوازده امامی گرایش یافتند؛ آل‌بویه چون از نسل پیامبر مسلمانان نبودند باید امامی زیدی از نسل پیامبر را برای اطاعت کامل از او به امامت می‌رساندند. بنابراین احتمالاً به همین دلیل بود آنان پس از رسیدن به حکومت، به شیعه دوازده امامی متمایل شدند و ایدهٔ یک امام غائب از نظر سیاسی برای بوییان مطلوبتر بود.همزمان با آل‌بویه، حکمرانان شیعه فاطمی در مصر و شمال آفریقا، خاندان بنی حمدان در شمال عراق و سوریه و ادریسیان بر بخش‌هایی از شمال آفریقا حکمرانی می‌کردند.
شیعه در این زمان به دلیل نفوذ سلسله‌های فاطمیان و آل‌بویه در قلب سرزمین‌های اسلامی، مستحکمترین بنیادهای دینی و فکری خود را بنیان نهاد. در این دوره بود که آثار بنیادین اعتقادی شیعه برای نسل‌های بعدی فراهم‌شد. آل‌بویه علوم شیعی را ترویج نمودند و علمای دینی را از مکاتب گوناگون حمایت کردند و زمینه ورود علوم کلامیِ معتزلی به شیعه را فراهم ساختند.
رویکرد تاریخی: از دوران حیرت تا تبیین نهایی اعتقادات تشیع دوازده امامی
در این بخش در خصوص دیدگاه های مختلف درباره سیر تاریخی اعتقاد به حجت بن حسن به عنوان امام دوازدهم، مهدی و غیبت وی در جامعه شیعه توضیح داده می شود.
فرقه های امامیه در دوران حیرت
با درگذشت حسن عسکری(و. ۲۶۰ ه.ق. /۸۷۴ م.)، امام یازدهم شیعه، سردرگمی بزرگی برای نیم قرن در بین شیعیان پدید آمد که نویسندگان شیعه از آن تحت عنوان «دوران حیرت» نام می‌برند. در این دوران، انشقاق در بین شیعیان شدت یافت و جنبش‌های رقیب مانند اسماعیلیه نیز استفادهٔ کافی از این موقعیت نمودند. تبلیغات در این دوران به حدی بود که بسیاری از شیعیان و بسیاری از بزرگان شیعهٔ امامی، مذهب خود را ترک نمودند. شیعه امامی به فرق متعدد منشعب شد. مسعودی (و. ۳۴۶ ه.ق. /۹۵۷ م.) در کتاب مروج‌الذهب تعداد این فرقه‌ها را بیست فرقه شمرده‌است و حسن ابن موسی نوبختی (و. حدود ۳۰۰ ه.ق.) در کتاب فرق الشیعه، از چهارده فرقه با ذکر جزئیات اعتقادی آنها نام می‌برد.
در یک دسته بندی کلی گروهی از شیعیان چنین می‌پنداشتند که حسن عسکری اصلاً فرزندی نداشته‌است و گروهی دیگر می‌گفتند حسن عسکری امام بدون فرزندی است که نمرده‌است و حسن عسکری همان مهدی غایب است.گروهی نیز معتقد بودند که حسن عسکری فرزندی ندارد و آنها روی به سوی برادر حسن عسکری، جعفر گردانیدند.گروه دیگری عنوان می‌کردند که فرزند حسن عسکری پیش از مرگ پدرش درگذشته‌است.یک گروه هم اعتقاد داشتند که فرزند حسن عسکری همان مهدی است که پدرش او را از ترس خلیفه زمان مخفی نگاه داشته و تنها توسط شمار کمی از یاران مورد اعتمادش دیده شده‌است.به گفتهٔ امیرمعزی، تنها بخشی از شیعیان که در آن زمان در اقلیت کوچکی بودند چنین دیدگاهی داشتند اما به گفته جاسم حسین اکثریت شیعیانی که امامت حسن عسکری را پذیرفته بودند تابع این دیدگاه بودند. مذهب این گروه به‌مرور به مذهب تمامی شیعیان امامی تبدیل شد که شیعیان دوازده امامی فعلی می‌باشند.
این فرقه‌ها را به پنج دسته کلی تقسیم می‌شوند؛ به جز آخرین دسته، سایر فرقه‌های منشعب شده تا صد سال پس از فوت حسن عسکری از میان رفتند:
واقفیه بر حسن عسکری: کسانی که مرگ حسن عسکری را باور نداشته و او را به عنوان «مهدی آل محمد» زنده می‌پنداشتند و به نام «واقفیه»، یعنی کسانی که بر امامت حسن عسکری توقف کرده‌اند، شناخته می‌شدند.
جعفریه: کسانی که پس از مرگ حسن عسکری، به برادر او جعفر بن علی الهادی ( ۲۲۶ تا ۲۷۱ ق.) گرویده و به دلیل آنکه فرزند حسن عسکری را ندیده بودند، به امامت جعفر گردن نهادند که دسته ای از آنان وی را جانشین امام دهم شیعه (هادی) و دسته ای دیگر او را به عنوان امام دوازدهم می شناختند. به این گروه «جعفریه» می‌گفتند.
محمدیه: عده ای که پس از انکار امامت حسن عسکری، به امامت اولین فرزند هادی محمد (حدود ۲۲۸ تا ۲۵۲ ق.) که در زمان حیات پدرش درگذشته بود، گرویدند. به اینان «محمدیه» گفتند.
ختم امامت: شمار دیگری بر این باور بودند که همان‌گونه که پس از محمد (پیامبر مسلمانان) دیگر پیامبری نخواهد آمد، پس از مرگ حسن عسکری نیز امامی وجود نخواهد داشت.
قطعیه: این گروه که خود چندین شاخه بودند، به امامت فرزندی که خود برای حسن عسکری قائل بودند اعتقاد داشتند. این جریانی همان جریانی بود که به تدریج به شیعه دوازده امامی فعلی تبدیل گشت.
دوره‌ای که باعث ایجاد این ابهام شد، در دوران خلافت معتمد عباسی (خلافت: ۲۵۶ تا ۲۷۹ ق. / ۸۷۰ تا ۸۹۲ م) شروع شد و تا زمان خلیفه عباسی مقتدر (خلافت: ۲۹۵ تا ۳۲۰ ق. / ۹۰۸ تا ۹۳۲ م) ادامه یافت.
ساعت : 8:45 pm | نویسنده : admin
|
مطلب بعدی